I verbëri - Tregim nga Taip Sulko

Në qytetin tonë, dikur, të verbërit nuk dilnin pothuaj fare nga shtëpitë, ata lëviznin pak ose aspak brenda errësirës së pafund që i rrethonte. Por kjo nuk ndodhi me njërin prej tyre, B.B. Unë po shënoj vetëm shkronjat nistare të emrit të tij, meqë ai ishte një nga qytetarët e njohur të qytetit. B.B. nuk ishte si të tjerët, të cilët qenë dënuar me vërbëri të përjetshme qysh në lindje. Nuk kishte kaluar ndonjë lëngim të gjatë dhe drobitës. Ai e humbi shikimin kur ishte në moshën e rinisë dhe pothuajse fare rastësisht, duke zhvilluar një ndeshje boksi. Ishte nxënës në shkollën e mesme, një i ri me fuqi jo të zakonshme, por me një guxim prej të marri. Që në muajt e parë të pjesmarrjes në lojrat e boksit, ai ra në sy si një djalë jo vetëm i fortë, i vendosur, por edhe ca i çartur, gjë që e rriste tepër numrin e dashamirësve të tij. Kur vinte re njerëzit që brohorisnin për të, B.B. e humbiste fare arsyen, ai vetëm godiste, përparonte, mësynte pa menduar fare të mbrohej dhe kjo i trembte kundërshtarët. Shumë beteja ai i kishe fituar para se të fillonte ndeshja e njëmendët. Kjo e rriti shpejt bujën e tij, sidomos mes të rinjve të papunë të qytetit, të cilët donin të kishin një shëmbëlltyrë të njeriut të fortë dhe të papërkulshëm, por mbi të gjitha, të atij që është kokëkrisur dhe me ca damarë të dukshëm egërsie brenda vetes.

Erdhi një kohë kur B.B. ishte si mes një etheje flakësh dhe ai e ndjente ashtu turbull se ndoshta kishte ardhur dita kur, nga ajo periudha kur çdoherë e vinte në peshore jetën e tij për fitoren dhe bujën që e rrethonte, të kalonte në periudhën kur të mësonte të lozte fort, të ngjadhnjente, por pa u rrezikuar. Por kjo nuk ndodhi. Në një nga ndeshjet e afërme, për arsye se vetëm sulmonte si i tërbuar, pa menduar për rregullat e lojës dhe mbrojtjen, B.B. mori një goditje të rëndë dhe u shtri pa ndjenja në ring. - E goditi pas kokës, - klithën pasuesit e tij. - Do të na e paguajë! Të gjithë kujtuan se ai vdiq, por pas pak, erdhën mjekët dhe atë e mbartën në spital.

Do të vdes, kishte menduar B.B për herë të parë me frikë, kur papritur e kishte vënë re se nuk shihte. Ai me dritën e brendshme kërkonte një dalje, ecte pak më tej, kalonte një prag të errët, por pas tij vinte një pengesë edhe më e zezë, dhe, si në një lojë pasqyrash të vërbëra, ai vinte re se deri në pafundësi shtrihej vetëm një zezim i pafund, i frikshëm. Mos kjo errësirë pa fund ishte fillimi i vdekjes? Por jo, ai prekte veten dhe kuptonte se ishte gjallë, i shëndetshëm, por nuk shihte, ishte verbuar.

Kur e kuptoi se ishte verbuar dhe se nuk kishte shpresë shërimi, B.B. u dëshpërua dhe donte të vriste veten. Ai klithte si i marrë, i bënte pjatat e mencës së spitalit copë-copë që të bënte presa me to. Pirunët i kapte si thika dhe i drejtonte nga fyti dhe kërkonte, si nëpër tym, vendin ku ishte dritarja që të hidhej me kokë mbi plloçat e oborrit. - Unë nuk të lë të vdesësh - i përgjërohej e dashura e tij, Ami, e cila i shërbente pothuaj ditë-natë në dhomën e tij. Ajo ishte dobësuar dhe drobitur sikur ajo të ishte e sëmurë. Gëzohej kur mendonte se me përkushtimin dhe vetflijimin e saj, do të mund të arrinte që i dashuri i saj i verbër të hiqte dorë nga vetëvrasja. Mjekët i thanë se B.B. verbimin më tepër e kishte nga një prirje për humbjen e shikimit, sesa nga goditja e gabuar gjatë lojës, por ajo nuk ndalej, thërriti mjekët më të mirë të zonës, arriti që B.B. ta dërgonte edhe në kryeqytet, madje edhe jashtë shtetit, por përgjigja ishte e njëjtë; ai nuk do të shihte më. Kishte qënë i prirur dhe tashmë ishte i dënuar të vërtitej në një mbretëri të errët, të dhimbshme dhe pa një jetë të vërtetë.

Disa muaj pas verbimit, në shtëpinë e B.B. erdhën njerëzit e një shoqate që merrej me kujdesin ndaj njerëzve të verbër, dhe i dhuruan atij mjete ndihmëse dhe gjithfarlloj gjërash të tjera që iu jepen të vobektëve dhe fatkeqëve. Por B.B., pasi ikën dhuruesit, me klithma i flaku të gjitha gjërat e tyre, përveç një palë syzesh të errëta dhe një shkopi të gjatë. Pavarësisht nga kjo, njerëzit e shoqatës erdhën përsëri. - Kuptimi i jetës gjendet edhe në mbretërinë e errësirës ngulmonin ata. Ai nuk fliste, por qëndronte me kokën drejt, pa dhënë asnjë shenjë që të ndihmonte të arrije në përfundimin se çfarë mendonte. Pas kësaj, ai u mbyll mes katër muresh dhe nuk dilte fare nga shtëpia. Jam i mallkuar, mendonte me vete. Mjekët më thonë se kam qënë i prirur për tu verbuar. Meqë paskam qënë i prirur për verbërinë, atëhere le të kënaqem me errësirën pa fund. E dashura, Ami, e shikonte se fjalët e saj po ndikonin gjithnjë e më pak.  - Unë do të nxjerr nga errësia e dëshpërimit - i thoshte. - Ti mezi e ke pritur që unë të verbohem, - tha ai. - Ti më tradhëton si lavire. - Ajo dridhej dhe nga tronditja as nuk mund të fliste. Gjithë ai kujdes pa fund, netët e gjata pranë kokës së shtratit në dhomën e spitalit, përcjelljet dhe shetitjet me të për krahu, lutjet dhe lotët e heshtur ishin shkelur përdhunshëm, pa mëshirë. - Ti do të qaje po të më shikoje, -i tha ajo. – Mezi mbahem në këmbë. - Je dobësuar se të është shtuar puna me dashnorët - ia preu ai. Vajza shihte pak, nëpërmjet xhamave të errët, sytë e hirtë, të palëvizshëm. Ajo kishte pasur shpresë se ajo grija e palëvizshme e syve ishte veç dera pas së cilës fillonte një brendësi me dritë, tek e cila ajo përpiqej të hapte përherë një dritare. Por ai u bë edhe më i përdhunshëm, gojëkeq dhe i padurueshëm dhe ajo e braktisi. Njerëzit nuk i shihnin më në rrugë të kapur prej krahu, një burrë të gjatë dhe të shëndetshëm, me syze të errëta, me një ftohtësi guri dhe me ngrirjen e pakuptueshme të të verbërit dhe një vajzë e hajthme, me sytë e përlotur, që ecte si e përhumbur pranë tij.

B.B. tani dilte vetëm, duke e kërkuar rrugën me shkopin e gjatë që i kishin dhuruar përfaqësuesit e shoqatës bamirëse. Ai nuk ecte me mëdyshje pasigurie, sikurse ndodhte dikur me të verbërit, por e përplaste shkopin fort në anashrrugë. Asnjëherë nuk kërkonte ndihmë për të kaluar në vijat e bardha dhe, kur i tekej, kalonte edhe në mes të rrugës së mbushur me makina që ndalonin me frenime kërcënuese, me zhurmë dhe të shara. Por B.B. nuk tutej fare se të tjerët shqetësoheshin dhe ndjenin bezdi. Ai ece pa folur, diçka kërkonte dhe pas një farë kohe u duk se e gjeti: një ditë ai njohu zërin e së ëmës të së dashurës së tij, Amit, dhe e qëlloi fort me shkopin e gjatë. Gruaja kishte marrë një goditje të rëndë në kokë dhe shpëtoi për një fije. Por B.B. nuk u dënua, sepse njerëzit, gjykatësit, qyteti mendonin se gjithçka ai e kishte bërë nga e keqja, nga padurimi vrastar. Por të gjithë ishin të gënjyer. Kur e pa se nuk u dënua, B.B. e shtoi papërgjegjësinë dhe harbimin. Disa filluan të thoshin se ai ose ishte marrosur ose bënte si i marrosur e kjo i trembte sidomos fëmijët dhe gratë. I frikësonte sidomos pasqyrimi i errët i syzeve dhe balli i gjerë dhe shpesh pak i djersitur. Nuk e shpjegonin dot pse ai njeri i verbër, hapur donte përplasjen. - Nuk ka shumë kujtime, nuk ka njohur lumturinë dhe prandaj është i ashpër dhe kokëshkretë, - thoshte një pjesë e njerëzve që mundoheshin disi ta merrnin në mbrojtje. - Eshtë jo vetëm i verbër, por edhe mendjeerrët, - thoshin të tjerët, - ai nuk di vetëm se turrin e ndeshjes së boksit. Ai vetëm rrezikon dhe, ose fiton, ose vdes.

Gjendja u përkeqësua sidomos kur u hap fjala se B.B. bariste gjithë ditën rrugëve që të gjente kundërshtarin e dikurshëm, i cili i kishte dhënë goditjen shkatërrimtare në ring. Gjithsecili mendonte se fare lehtë mund të bëhej viktimë e shkopit të tmerrshëm të B.B., qoftë edhe rastësisht. - Atij nuk i besohej kur kishte dy sy e t'i besohet tani kur vjen nga errësira, - thoshin më të tremburit. -I çmendur është, - thoshin disa të tjerë. - Mezi pret që të shfrejë egërsinë dhe marrëzinë e tij. Kjo gjendje ankthi zgjati tepër gjatë, derisa njerëzit filluan t’i luteshin Zotit që B.B. të thyente qafën diku, ta fshinte ndonjë sëmundje, t’i binte ndonjë rrufe, apo që edhe të dilte ndonjë i marrë dhe ta godiste për vdekje.

Lutjet me sa duket një ditë u dëgjuan. Ngjau që dikur erdhi një kohë trazirash kur askush nuk e dinte se ç’po ndodhte, cili hynte dhe cili dilte. Qyteti u mbush me fytyra të reja. Dukej sikur kishte pak shpresë. Për habi, B.B. heshti për ca kohë. Por, pasi gjërat u qetësuan paksa, ai u rishfaq dhjetë herë më i egër se më parë. I qëllonte njerëzit me shkop fare pa arsye, vetëm pse qeshnin, pse flisnin me zë të lartë, pse e ceknin pa dashje, e sidomos kur dëgjonte si shfrenin të mërzitur. B.B. kishte tashmë edhe një nuhatje më të zhvilluar e gjoja i dallonte ata që s’e donin dhe i godiste fort me shkopin e gjatë. U bë ndëshkuesi i pashpirt i qytetit. Ndodhi që kur të gjithë jetonin me frikë, erdhi edhe një lajm tjetër që e dyfishoi ankthin. Nëpër rrugë u shfaq edhe një i verbër tjetër, po aq trupbëshëm, po me syze të errëta e që i hidhte hapat me vendosmëri nëpër anashrrugë. Askush nuk e dinte se nga kishte ardhur dhe se si e kishte emrin, por të gjithë e dinin se ishte po aq i keq sa i pari. Tani zgjedhja e rrugës ishte dy herë më e rëndë edhe mundësitë t’i dredhoje të keqes dy herë më të pakta. I verbëri i ri, s’dihej pse ecte më ngadalë, shkopin nuk e trokiste aq rëndë nëpër pllakat e anashrrugës, priste para vijave të bardha pa i kërkuar askujt ndihmë, por ecte pas zhurmës. Ndërkaq kokën e tij të madhe e mbante po aq drejt, me vendosmëri dhe ankthshëm ftohtë sa edhe i verbëri tjetër, B.B. - Për dreq ata jetojnë edhe në anë të ndryshme të qytetit, - thoshin më pleqtë. - Nuk di se kë anë të marrësh. Disa banorë filluan të largoheshin dhe ta kërkonin zemërthyer fatin e tyre tjetërkund, larg, pa shpresë kthimi. Ngjarja kryesore e çdo mbrëmjeje ishte vetëm krahasimi i dy të vërbërve të qytetit. Disa thoshin se ishte më i fortë B.B., sepse ishte edhe më kokëkrisur, ndërsa disa të tjerë thoshin se ishte më i fortë i verbëri i ri, i cili ishte në moshë më të re dhe dukej se ishte edhe më truplidhur.

Një ditë ndodhi ajo që pritej dhe që në qytet u njoh si përplasja vdekjeprurëse; dy të verbërit qëlluan përballë në të njëjtën rrugë dhe kjo ishte sikur guri të përplasej me shkëmbin, zemërimi me poshtërimin, hakmarrja me mllefin. B.B. po ecte rëndë, me një kryeneçësi të idhët dhe zemërak kur dy shkopinjtë u përplasën. B.B. ndaloi dhe e largoi dhunshëm dhe me bezdi shkopin tjetër. Por shkopi tjetër u ngrit pak dhe u ul, po në vendin e tij, me vendosmëri. B.B. e dëgjoi kërcitjen e tij mbi pllaka. Nuk tha asnjë fjalë. Nuk kërkoi t’i hapte rrugën. Nuk donte marrëveshje dhe pse rruga ishte shumë më e gjerë se sa të mbante dy vetë, edhe pse të verbër. Ngriti shkopin dhe e goditi tjetrin. Në fillim u dëgjua një si ankim i brendshëm rrënqethës. Nuk pati bërtitje dhe njerëzit e kuptuan se i verbëri i ri ishte edhe shurdhmemec. U dëgjua copëtimi i syzeve përdhe. Edhe nga ana tjetër vërshëlleu shkopi i fortë dhe u dëgjua se si u thyen edhe një palë syze të tjera, të errëta. Pastaj dëgjohej se si vërviteshin dhe godisnin frikshëm shkopinjtë, dëgjoheshin rënkime, sharje, klithma të mbytura, të bërtitura, mallkime, ulërima hakmarrëse, shfrime të egra kacafytjesh, ahte të ankthshme dhe asskush nuk e dinte se si do të përfundonte ajo ndeshje e turpshme. Më në fund kureshtarët që qëndronin larg, të tmerruar, vunë re se si dy duar dhe dy këmbë ndaluan goditjet, hallakatjen dhe përpëlitjen. B.B. kishte ngelur i shtrirë përtokë, i mbuluar me gjak. Disa dëshmitarë thane se pamja e tij e fundit lëshonte një farë hijeje qetësimi, ashtu si ndjehet i qetë një qen i tërbuar, pasi është vrarë. Ndërsa i verbëri tjetër, ngadhnjimtari, i sakatosur dhe i mbuluar me gjak, u ngrit dhe, me duart përpara, duke shënuar kuturu, ecte këmbahaptas, sikur diçka kërkonte dhe s’e gjente në errësirën që e rrethonte.

I verbëri i ri u arrestua. Në sallën e gjyqit ai u përpoq të mbrohej, por disa pyetje tingëllonin përnjimend të habitshme dhe zbulonin në mënyrë kuptimplote diçka të tmerrshme dhe të pakundërshtueshme. Ai u dënua me burgim të përjetshëm dhe atje, pas hekurave, thonë se vrau veten.

Nga kjo ngjarje qyteti ynë të pakën mësoi shumë për të verbërit, sidomos për ata që ecin pas shkopit të tyre të hollë dhe të gjatë e që kurrë nuk iu kërkojnë ndihmë kalimtarëve të rastit. Të verbërit e rinj, të paktën deri tani, edhe pse nuk mbyllen më në shtëpi, kur dalin, nuk janë kërcënim, por kërkojnë dritare të vogla, që të lidhin atë pak dritë të brendshme me dritën e madhe të jashtme.

©Taip Sulko