Sllobodan - Tregim nga Roland Gjoza

Nuk kam para me vete, i thashë Xhelanës, një gruaje kosovare, me të cilën kisha tetë vjet që punoja në të njëjtin rrokaqiell të disa kompanive të mëdha të modës. Do të dilte në pension Sllobodani, një serb nga Beogradi. T’i vë unë paret, tha Xhelana, një grua dyzetëvjeçare, këmbëmadhe, shpatullane me pak mustaqe. 20 dollarë janë, bre. E di, i thashë, po s’kam për momentin asnjë qindarkë. Epo sonte dum me u mbledhë, ai s’di gja... ka për të qenë surprizë!

Tjetra nuk fliste. Atë e quanin Rozi. Ishte 30 vjeç, Kishte një sy të vogël rrëmues e disi të paturpshëm. Po unë shkoja mirë me të dyja. Më ndihmonin sidomos me banjot, që i kishim ne burrat. Nuk po e hiqja zakonin e birrës, 12 deri në 15 shishe bashkë me superin, një polak bjond krejt eshtra. Më dhjetë, njëmbëdhjetë të natës, kur punët kishin marrë të tatëpjetën, pra, thasët e zinj kishin dalë nga ashensorët poshtë në holl për t’u nxjerrë në trotuar. Më dymbëdhjetë vinte makina e plehrave për t’i marrë. Kishim një gjysmë ore kohë. Birrat i gjerbnim te depoja e veglave të punës për pastrimin e dëborës, një katërmetroshe, ku s’hynte njeri. I thonin dhoma e dimrit. Kjo ishte ora më e bukur për ne. Ç’donin? - më pyeti Juri për kosovaret. 20 dollarë për pensionin e Sllobodanit, i thashë. Një arkë me birra, tha Juri, ajo gjatovinë me kocka, sikur t’i kishin bërë gjëmën.

Ai ishte tahmaqar i birrës, vdiste për Pilsenin e zi çek, që e tërhiqja unë nga një bodrum taverne. Edhe vetë lija kokën për birrën. Sllobodani e pi, më tha Juri. Ai i pi të gjitha, i thashë, ka gjak të ëmbël. E di që s’pi më? Jo. Ke për të parë që në tryezë do të ketë vetëm kola. Po pse? I kanë vënë flutura, i kanë operuar dhe një damar në zemër që gati po i çahej. E hodhi, mezi e ka pritur këtë ditë. Një tufë e konsiderueshme me para do t’i shkojnë në formë transferte nga Nju Jorku te banka e lagjes, padyshim do t’i duket sikur ka fituar pavarësinë e dytë pas asaj të atdheut legjendar dhe një pleqëri të mbarë në vilë. E ka djalin e madh kapo të aviacionit.

Trokiti dera. Ishte Xhelana. I kërkoi Jurit 20 dollarë. Po ai nuk iu përgjigj. Ajo tërhoqi atletet nëpër mermer dhe u bë fir. Një arkë me birra, përsëriti ai. Ç’maskarenj që jemi, ua bëjmë të tjerëve, po nuk duam që të tjerët të na i bëjnë ne. Ka mbledhur goxha para. E di që kanë dhënë dhe pronarët e fashion, shefi i marketingut, ai Billi gjaknxehtë, rojet e sigurisë, jo të vegjlit, po ata që marrin shumë, që kanë revole mbas bythe. E kanë lënë pas pune, më 12. Ai s’di gjë vërtet. S’më besohet, thashë. Ka gjak të ëmbël Sllobodani.

Kështu u mbyll; ka gjak të ëmbël Sllobodani. Dhe vërtet, ky Sllobodani ishte një burrë i urtë, fliste shumë pak, i gatshëm për të ndihmuar. Më kishte larë nja një dyzinë banjo deri tani, ndërsa unë bëja kurën e birrës me Jurin te dhoma e dimrit.

I nxorrëm thasët e zinj të plehrave dhe konvejerët e mbushur cit me mbeturina ndërtimi që i ngjitëm nga bodrumet dhe i lamë në trotuar nën një hënë tejet të qartë vere që e kishim afër. Pastaj u ngjitëm te darka. Një tryezë e mbushur me pica, sallata, mishra, ëmbëlsira, koka-kola dhe ujë me akull. Ne protestuam për pijet, po askush nuk na e vuri veshin. Ishte puna e fluturave në zemrën e Sllobodanit.

Ai vërtet nuk dinte gjë, hyri i pandërruar, me rrobat e punës. Mbeti në këmbë, Xhelana dhe Rozi e morën nga krahët dhe e afruan në tryezë. Duartrokitje, urime. Ai qau. I fshinte lotët me kurrizin e dorës. I mbeti një gjurmë e zezë në fytyrën e tretur. Të gjithë iu afruan dhe e uruan për një pension të mbarë, pse jo, dhe për një mikeshë që t’ia thoshte paq asaj pune. Ishte Billi që e ngacmoi. Dy gratë kosovare nuk i ndaheshin. E shikonin me fytyrat e tyre të skuqura që shprehnin vetëm një ndjenjë të ekzaltuar adhurimi si për një idol.

Tha dy tre fjalë anglisht, përsëriti dy herë se e ndjente veten ngushtë ngaqë ishte plak. Festat s’janë për pleqtë. Më tepër i trishtojnë.

Kështu bën më shumë përshtypje, tha Juri i bërë çakërqejf nga një dyzinë birra. E di ç’ka qenë deri në 1998-tën? Kolonel, komandant i një njësie tankiste në Kosovë. Nuk më tregoi pse kërkoi azil politik në Amerikë. Por gjakun e ka të ëmbël. Pinim bashkë dikur, ai i thante gjer në pesëmbëdhjetë shishe, Tani të kam ty. E ç’duhen të kaluarat? Të gjithë kemi nga një të kaluar muti. Më vjen çudi, i thashë, për ato të dyja që organizuan këtë darkë për Sllobodanin. Ti e di ç’ndodhi në Kosove? Përveç të tjerave, serbët kanë përdhunuar mbi 20 000 vajza dhe gra kosovare. Këtë s’e përtyp dot. Ja, po ta them; s’më pëlqen kjo darkë. Ç'darkë! - tha Juri, një gjë pa kokë, ke dëgjuar ti për një darkë pa pije? Ka dënim më të madh për Sllobodanin? Jo, s’e kam tek pija. Më kupton, Juri? Është çështje nderi, prestigji. Këtu e gjete prestigjin? - tha Juri duke qeshur. Unë kam qenë drejtor shkolle, Sllobo kolonel, ç’ta zgjas, për mua nuk është çështje prestigji, po diçka tjetër. Këtë dua të di, i thashë, ç’është kjo gjë tjetër? Që kjo darkë duhet të kishte dhe pije, tha Juri, se kështu me kola më duket sikur jemi në një McDonald’s për ca varfanjakë që e kanë humbur toruan në këtë botë.

Sllobodani kishte vërtet pamjen e një komandanti babaxhan në atë darkë. Sidomos me atë koka-kolën në dorën që i dridhej. E pinte pa pipëz. I dha fund një fjalimi të dytë që ia kërkoi me këmbëngulje Xhelana. Shqiptoi një frazë të çuditshme: duke larë dhe fshirë katet dhe sallonet e modës fshiva dhe lava veten. Më parë shikoja nga lart poshtë, tani shikoj poshtë. Dhe poshtë ka Zot. Dhe bëri kryqin. I falenderoj këto dy zonja të nderuara, u përulem gjer te këmbët, bënë atë që s’e prisja. S’kisha si ta prisja. Unë jam njeri me flutur, me cen në zemër, emocionet e tepërta më bëjnë dëm. Faleminderit!

Shikoji si i fshijnë lotët ato të dyja, tha Juri, ai burrë di ta transmetojë ëmbëlsinë e gjakut të tij. Kaq mjafton për një grua, ëmbëlsia, kaq, lëri të tjerat...

Sapo ndodhi, i thashë Jurit, më kupton, sapo ndodhi. Është e freskët. Kush? Lufta. Ç’na e përmend luftën në këtë darkë. Ndoshta kishte të drejtë. Pse ta mohoj; asnjëherë nuk e kam nxjerrë të larë këtë Sllobon, po nuk kam folur, e kam mbajtur për vete. Më fort ia vura fajin e këtij pështjellimi dyzinës me birra.

Sllobodani kishte ulur kokën, vështronte poshtë si për të fshehur fytyrën ku shprehet më qartë emocioni. Pikërisht këtë emocion donte ta fshihte.

Xhelana bëri me dorë që të pushonin se donte të uronte shokun e saj të punës. Ashtu shpatullane, me pak mustaqe, ajo picërroi sytë sikur po merrte nishan për të qëlluar dhe... kjo ishte çudia për mua, që u kthye në mllef verban, sepse në vend që të fliste anglisht, shqiptoi serbisht një tiradë mallëngjyese për Sllobodanin.

Nuk ia vura veshin, tërhoqa Jurin dhe dolëm. Ku po më çon? - tha Juri, pse s’më le ta dëgjoja, unë e kuptoj serbishten. Po ti më mirë kupton birrën, i thashë, me atë 20 dollarëshin, që s’ia dhashë Xhelanës, po shkoj të blej një arkë tjetër. Më prit te dhoma e dimrit.

Kjo është më e mira për sonte, tha Juri.

© Roland Gjoza