Shtëpia e zonjës Doolli - Nga Flurans Ilia

Këtu ku ujërat e lumit prekin buzën veri perëndimore të ishullit ekzistonte dikur një pyll i madh. Në pranverë ky vend ishte streha e një kolonie të pafundme zogjsh. Më i spikaturi një lloj gushkuqi i quajtur kardinal, me bukuri të rrallë në akord me natyrën dhe tingullin kësaj toke.

Duhet të ketë qenë diku aty nga mesi i shekullit të 17-të kur guvernatori i parë i këtij ishulli nxori dekretin e shpyllëzimit të kësaj hapësire për të krijuar toka të reja banimi.

Si fillim aty u vendosën priftërinjtë dhe murgjërit e shoqërisë apostolike të Shën Sylpisit të sapo ardhur në Francën e Re më 1657. Pas armëpushimit të vitit 1701 me fisin autokton të Irokuajëve, në këtë hapsirë të shpyllëzuar u vendosën edhe 19 “kolonët parë”.

Shtëpia e zonjës Doolli është e vetmja barakë përdhese që ka ngelur përmes shtëpive dy katëshe të kësaj lagjeje të populluar kryesisht nga emigrantë. E futur mes pemëve, me një palë shkallë të cilat në mënyrë statike qëndrojnë çdo sezon të mbështetura në parvazin e çatisë së rrënuar, sikur i japin një dorë restauruese pamjes që godet saora vështrimin tim nga dritarja e një dhome të mbushur me libra ku jam i ngujuar.

E zonja e shtëpisë është një grua te të tetëdhjetat. E shoh përditë, teksa del në oborr dhe u thërret kafshëve. Është magjik ai çast kur menjëherë pas zërit të saj, ketra, lepuj dhe pëllumba të egër, kardinalë, mblidhen pas duarve të saj të plakura.

Pemët e panumërta që mbulojnë hapësirën midis nesh, shpesh turbullohen nga behja e papritur e ndonjë skifteri të ardhur prej kushedi se kujt lartësie i cili gjuan pëllumbat e egër. Është një pamje mahnitëse dhe makabre njëherazi. Nuk më kanë zënë sytë kurrë më parë një skenë të tillë shpuplimi pas rrahjes së krahëve nëpër degë.

Shpesh netëve të lagështa të kësaj hapësire mistike, ndërsa jam në kërkimin e ndonjë metafore të padukshme, shoh kunadhe, dhelpra që kalojnë vjedhurazi përmes këtij habitati të çuditshëm.

Kam parë edhe kastorë, qelbësa, rakunë, të cilët popullojnë tokat në muzg. Mace të përvjedhura nga muret e shtëpive gjejnë strehë në këtë oaz.

Në qendër të gjithë kësaj skene me një akt, pikërisht ajo, perëndesha mistike e kësaj hapësire mu si një shtatore e gdhendur në dru lisi e porsa zbritur qysh nga koha e Irokuajëve drejt e mbi ditët tona.

Me flokët e shpupuritura. Shtatlartë. Gjysëm e çmendur. Ndoshta tërësisht e çmendur? Imazh i cili shpesh shoqërohet nga aroma e barit magjik i cili vjen nga ana e territorit të saj, përmes pemëve udhëton në mënyrë klandestine, kapërcen çmendurinë morale të gardhit të drunjtë midis nesh, drejt edhe në flegrat e bahçes time.

Vëzhgoj gotën e verës së kuqe në dorë. Është një lëng i dalë nga mjegullat e Lombardisë, quhet Nebbiolo. Vreshta të cilat marrin frymë nën mjegull në luginat e këmbëve të Alpeve gërryer nga lumi Adda. Ndaj edhe e thërrasin “mjergullushi” këtë lloj pjergulle. I ka rrënjët në gurë, në një lartësi bazë prej 300-400 metrash nga niveli i detit, pothuajse afër kufirit zviceran. Pastaj zbret butësisht dhe kryqëzohet si fatet e njerëzve drejt rrafshinave të Milanos ku po ndodh një nga historitë më prekëse të letërsisë së përbotëshme. Dashuria e një artistit të ri me një infermiere të quajtur Agnes von Kurowski. Është viti 1918, mu në zemër të Luftës së parë Botërore dhe Milano është shndërruar në skenë makabre ndërluftimesh përmes zhgënjimit, frymës së fundit, pikëpyetjeve absurde, të keqes, vdekjes dhe jetës, edhe një 19 vjeçari i cili përshkon rrugët me një ambulancë të Kryqit të Kuq. E quajnë Ernest Hemingway.

Matanë gardhit, nuk e shoh, nuk i shohim fytyrat e njëri tjetrit dhe komunikojmë veç me zë në largësi. Zonja e padukshme duke tymëzuar farëzimin hyjnor të natyrës më thotë.

- Don Florenzio, të mendosh që kemi kapërcyer kaq e kaq vështirësi në jetë për të mbërritur gjer këtu.

- Përse m’i thua këto fjalë pikërisht sot, Doolli?

- Sepse ta njoh aromën.

- Çfarë do të thuash me këtë? - E pyes ndërsa i pari që më feks në mendje në çast është Lasgushi, me të folmen dhe imazhin e vet të pazakontë në një jetë të zakonshme.

- Nuk e di nëse të kam rrëfyer më parë, - vazhdon ajo, - Atë ditë një mjegull si vello e bardhë mbështillte butësisht kodrat në Catskills kur u shfaq Jimi Hendrix. «Elvisi i zi» siç e quanin. Qindra sy gjysmë të mbyllur pushtonin fushën e marrë me qira nga fermeri i lopëve Max Yasgur prej Woodstock Ventures, shoqëria e organizimit të festivalit të Woodstock-ut. Isha atje atë ditë. Jam ende atje këto ditë. Nuk e di përse kam menduar shpesh këto netë për të shkretin Jimi. U largua shumë i ri nga kjo botë. E shoh në ëndërr sikur zbret nga çatija ime që gati gati po shembet ja, nga këto shkallët e drunjëta duke më pëshpëritur, Hear My Train A Comin’ (Get My Heart Back Together Again).

- Doolliii ... – i them me të qeshur për ta sjellë paksa në humor, - Si nuk më ke rrëfyer më parë, po ti paske qenë Voodoo Child?

Plaka shpërthen në të qeshura të cilat shndërrohen në një kollë të thatë dhe mbytëse. Pastaj dëgjoj hapat e saj teksa fillojnë dhe shuhen përtej kësaj vije ndarëse që na afron dhe largon njëherazi, gardhit tonë të përbashkët, si muret e Tebës, duke më thënë;

- Asnjëherë nuk e kisha menduar se një ditë do vdisja nga një virus i padukshëm.

- Mos e thuaj atë fjalë Doolli, ti je ende e fortë, ti ke mbijetuar Woodstock-un!

E qeshura dhe kolla e thatë me vështirësi u përpoqën të shkulnin ato dy fjalë mirënjohjeje për trajsen e ushqimeve që kisha lënë ndaj gardhit të lidhur me spango në anën e saj, pa ju afruar, pa e prekur ...

- Hasta la vista baby! And thank you very much! Në mbrëmje do e ndez një qiri dhe do lutem pranë ikonës së Jimit, për të gjithë njerëzit e kësaj bote, - më tha, duke hyrë brenda shtëpisë së saj.

Montréal, 28 Mars 2020