Belzebythi, mbreti i mizave - Nga Flurans Ilia

I ulur te shkallët po mbllaçitja me sy fetën e bukës të lyer me vaj ulliri dhe sheqer. Të gjithë ata fëmijë si unë që janë rritur me atë bukë e dinë mirë se çfarë përjetoj këtë çast. Ju jeni duke zbritur së bashku me këto rreshta shkallët e kujtesës drejt sheshit ku shtrihej drejt e mbi asfalt fëmijëria jonë. Të gjithë kalamajtë luanin jashtë. Të zhurmshëm luanim me shpata druri. Hareshëm luanin kutë dhe cingla. Me karakter luanin bizë. Luanim tapëz. Luanin me karrocë me kuzhineta. Luanin futbollin e vitit 1982 ku Italia u shpall kampione e botës duke i befasuar të gjithë.

Admironim Maradonën që ende ishte një çunak dhe ende nuk e kishte shënuar atë të flamosur gol me dorë. Luanim me mule e njohur ndryshe si “kala dibrançe”. Luanim me gjaçe. Luanin me zdromsa, xhakartat e kombinatit. Gjuanim me llastiqe. Luanim “lojë doktorësh” me vajzat e lagjes pa e pasur haberin se kush ishte Frojdi. Dhe shpëlaheshim dy hapa më tej në ujërat e fëmijërisë tonë.

Ne ishim me fat sepse për fëmijëri kishim një lumë ku rridhnim të gjithë bashkë brenda këtij qyteti. Të varfër por të lumtur. Fëmijë të shëndetshëm me bukë të mbështjellë me gazetë dhe speca të skuqura. Nuk e di se si lindi ideja të krijonim një trupë teatri. Mendoj se ishte ideja më revolucionare e asaj moshe. Iu vumë punës të përzgjidhnim rekuizitën. Kostumet, grafinë dhe dekorin. Format e tualetit dhe tekstet e transformuar si një fetë bukë me sheqer të cilës kur mungonte vaji i ullirit e molisnim me ujë.

E pabesueshme se si një trupë diletantësh amatorë si ne, nuk pranoi asnjë person të rritur të fuste hundët në këtë sipërmarrje që filloi me Otellon e Shekspirit. E di, nuk ishte përzgjedhja e duhur, por të gjithë ishin entuziastë nga fakti se në pallatin tonë diversantët racorë i tejkalonin linjat e kufirit moral. Biondë, sy kaltër, ezmerë dhe syzinj, kaçurelsa dhe flokë preshi, autoktonë të këtyre rrugicave të çuditshme dhe pelegrinë të zbritur nga fshatrat malore në qytet. Jevgj dhe të bardhë, veriorë dhe çamë, me partishmëri të lartë dhe me biografi të keqe, revolucionarë, myslimanë dhe të krishterë, bektashinj dhe ateistë, symbyllur dhe syhapur, ishim një trupë e vetme që gjithçka kërkonte ishte të vinte në skenë një pjesë teatri.

Skena ishte hyrja e pallatit dhe ndenjëset shkallët e tij. Otelloja më ra në pjesë mua. Ishin të detyruar të më lyenin fytyrën me bojë këpucësh. Ndërsa Dezdemona ishte Granata, një vajzë me ngjyrë dhe sy jeshil që të trandnin për së gjalli. Një aktore e lindur. Mundet të kishim zgjedhur një bionde, të ngjante pak më tepër si veneciane, por Granata ishte e vetmja që mund të luante Dezdemonën e Venecias, vajzat e tjera ishin tejet të ndrojtura për t’i kapërcyer ato kufij.

Ishim duke e revolucionarizuar pjesën shekspiriane të muhabetit si askush më parë. Si në një lojë shahu, rokata e ndërrimit të ngjyrës, qëlloi në shenjë. Provokuam të qeshurën në hapësirën e një tragjedie. I kam si tani parasysh fytyrat e banorëve, spektatorëve, shpërthimet me gjithë shpirt të të qeshurave. Ishte e vështirë të interpretoje rolin e Otellos, se vetiu të vinte për të qeshur me ta. Por kjo nuk na pengonte të vazhdonim të argëtoheshim duke qenë seriozë në argëtimin e atyre që qeshnin me ne. Ishim ca aktorë tragjikë të vetë së qeshurës tonë.

Një njeri që e njoh për një kohë shumë të gjatë është Tuti. E kam fjalën për hapësirën kohore të njohjes, si letra e zezë që prodhon kopjen e dytë identike të letrës së porsa shtypur në makinën e shkrimit. Përmes viteve jam munduar të kuptoj karakterin e saj unik dhe nuk kam mundur (edhe sot) të kuptoj se çfarë fshihet pas unit të saj. Tutin e njoh qysh në kopshtin e fëmijëve. Më tej në fillore ku ishim në një bankë, banka e parë rreshti i mesit, se Tuti kishte probleme në përqendrim. Pastaj në tetë-vjeçare në të njëjtën klasë. Në gjimnaz po në të njëjtën shkollë. Në Athinë, kur Perëndimi nuk ishte më bota e ëndrrës, por ajo e kalvarit të sakrificave të cilave u hymë në këmbë si kufirit të kapërcyer ilegalisht midis dy botëve. Gjer më sot, këtë çast, në këtë hapësirë të madhe të veshur me akull, ku dimri nuk do që nuk do të dalë kollaj nga kujtesa. Pra e njoh Tutin përafërsisht për gjysmë shekulli. Ishim klasa e parë, a ndoshta e dytë, kur përgjatë shpjegimit mësuesja e humbi durimin me Tutin që nuk e kishte vëmendjen në mësim dhe i ulëriu nga korda zanore më e thellë e shpirtit, (i kishte ardhur shpirti në majë të hundës me Fluturën).

- Moj Flutura! Ngrihu në këmbë!

Tuti ngrihet. E gjithë klasa nuk pipëtin. Mësuesja është e kuqe në fytyrë mu si ato rrathët e skuqur sipër sobës me dru.

- Na thuaj, e bije e kujt je ti që nuk e ke mendjen në mësim?

Heshtje. Nuk po e kuptonim pyetjen dhe arsyen e pyetjes por, kureshtja po na i gërryente zorrët e barkut. Tuti e befasuar nga pyetja formuloi përgjigjen, atë që ajo dinte symbyllur, atë që ajo mbante për sublime, njësoj si monologun e hapjes të një skene teatri.

- Babi im është oficer në kufi!

Nuk e di pse mungesa e prindit në ato vite justifikohej gjithmonë me ushtrinë. Ndoshta ngaqë ushtarakët ishin njerëzit që udhëtonin më larg se çdo profesion tjetër nga vendi i lindjes. Ushtarakët ishin si puna e asaj thënies “Ku t’i thërrasë qameti” - Ku t’i hidhte detyra. Për ne fëmijët ata ishin diku, atje në vende të largëta ekzotike, mu në vijën kufitare midis reales dhe imagjinares. Të gjithë fëmijët vdisnin për një çikë atje. Këtë atmosferë e ndihmonte edhe letërsia ruse e realizmit socialist. E kush nuk e donte ta shihte babin e vet të idealizuar si një personazh, sa më larg autoritetit sipas normave, atje mes pyjeve (stepave) dhe maleve kreshnike (kaukaziane). Atje ishte përherë më romantike, më e ëmbël, shpesh absurde por tërësisht poetike.

Im atë e humbi jetën në një aksident me makinë. Unë nuk e njoha për së gjalli dhe fillova të shtroj pyetje kur isha i vogël se, ku është babai? Për ta fshehur tragjedinë nga sytë e mi, të afërmit krijuan një tip rrëfenje pa të keq, e cila e nxiste më tepër kureshtjen e fëmijës.

“Babi ka shkuar me shërbim larg.”

“Sa larg?”

“Në Kinë.”

“Po ça po bënë kaq gjatë në Kinë? Pse po vonohet?”

“Po u mëson kinezëve të flasin shqip.”

“Paska shumë punë.”

“Eh more bir, do marrë ca kohë sa ta kuptosh.”

“Të kuptoj çfarë?”

“Hiç, hiç...”

Mendja e fëmijës në vend që të merret me perceptimin qendror, fillon e zhvendoset në cepat e buzëve si një subjekt i çliruar nga forma. Mendja e fëmijës i futet bisedave me të gjithë qytetarët e Kinës, një për një, me çdo banor në veçanti. A është e mundur të takosh dhe flasësh me çdo banor të Kinës? Dhe vjen një ditë që fëmija ndalet i lodhur përballë Murit të Madh Kinez, pasi ka përshkuar të gjithë Kinën dhe ka pyetur të gjithë banorët e saj nëse e kishin takuar apo parë gjëkundi babain. Pyet veten në fund të udhëtimit tek ai mur i madh fëmija, nëse e gjitha kjo ishte veç filli i fatit për të krijuar historinë e tij?

Fëmija kupton se është rritur ndërkaq. Kupton se ky është një trill pa qellim të keq. Por, që mësuesja e fillores t'i bërtasë mu përpara shokëve dhe shoqeve të klasës një fëmije duke i kujtuar babain, këtë fëmija nuk e kupton dot se nga buron edhe sot e kësaj dite? Shoqja jonë e fëmijërisë sapo hyri në rolin e figurantit në këtë dramë. Një rol të cilin nuk e përzgjodhi ajo, por ia dhanë. Dhe i gjithë teksti i saj në këtë skenë është “Babi im është oficer në kufi”.

- Jo po gjeneral!

Shpërthen mësuesja të cilës dukej sikur i ish djegur tërësisht siguresa e arsyes, dhe nuk po e kuptonim përse gjer në këtë shkallë? Si për të mos u mjaftuar me kaq, për ta nënshtruar tërësisht Fluturën, shtoi.

- Gjeneral madhor me grada posi! Në burg është, atje me armiqtë e popullit, ta dish! Ndaj kije mendjen në mësim kur shpjegoj unë, more vesh apo jo, se do përfundosh si yt atë!

Heshtje. Sytë tanë shohin tablonë e zezë. Shoqja jonë ul kokën mbi bankë por nuk qan. Asgjë nuk pipëtin, veç Belzebythi, mbreti i mizave sipas mitologjisë, që na vëzhgon nga tavani. Flatrat e tij janë helika helikopteri mbi kokat tona zhbiriluar atë çast nga e vërteta djegëse e një bzzzzzz... në zgjedhim e sipër.

Po qe se Belzebythit do t’i duhet një ditë të zbresë nga mitologjia, tavani, duhet të mësojë me doemos se si të përkthejë shqip.

© Flurans Ilia