Gozhdët - Tregim nga Ndue Dedaj

Ai ishte ndaluar dhe vështronte një vazo lulesh varur në një panjë, para bar-bufesë “Stinët” në bulevardin e ri. E re vazoja, të reja lulet, i ri bulevardi, të vjetra veç gozhdët, qysh prej kohësh që nuk mbaheshin mend. Ecën më tej, në çdo pemë varej nga një e nga dy vazo lulesh gjithëfarësoj, përfshi dhe disa lule që lëshoheshin poshtë trungut si flokë grashë japoneze. Sytë e tij kishin mbetur mbërthyer në gozhdët ku ishin varur vazot...

Aty për aty, i vetoi në kujtesë një histori e hidhur me gozhdët, kur ishte fëmijë. Nuk e pati shpuar atë vetë ndonjë gozhdë, por thundrën e një kali, që mbathësi i tij, duke mos parë mirë, po si nëpër mjegull, ia kishte ngulur gozhdën në mish dhe kali ishte hedhur përpjetë, por nuk e kishte gjuajtur me shqelm nallbanin e as e kishte marrë nëpër këmbë atë në turravrap. Ndaj, sa herë shihte gozhdë, i rrënqethej trupi. Ashtu si ai kali, besonte se vuante dhe trupi i pemëve, edhe pse nga lëkura e tyre e shpuar nga gozhdët nuk dilte gjak, por një lëng i dëlirë si lot...

Sakaq vuri re një luzmë njerëzish që po vinin me vrull andej nga kreu i bulevardit drejt tij dhe panjës, që rrinin si të ngrirë. Duhet të jenë të ndonjë shoqatë ekologjike, tha me vete. Prit, kur t’i shkulin gozhdët, t’i ulin vazot dhe t’i gjobisin ata të bareve, që i kanë gozhduar ashtu pemët. Mirëpo shpejt u pa se ata ishin ndjekësit gazmorë të kandidatit për kryekomunar, që shpërndanin gjithë potere fletushkat e tij elektorale dhe as që e kishin mendjen tek pemët. Njohu nja dy prej tyre dhe u bëri shenjë nga gozhdët e ngulura në pemë, që t’i thoshin një fjalë kandidatit; nuk kishte kurrëfarë nevoje për premtim nga ana e tij, mjaftonin tre palë darë dhe ato gozhdë do të shkuleshin në pak minuta, si të ishin dhëmballë të prishura. Por ata të dy shtrëmbëruan fytyrat, si të thoshin, or zotëri, ku të paska mbetur ora ty! Pse këtë hall ka kandidati ynë? Atij po i vlon kryet për punët e mëdha të kryeqytetit, që e presin me të vënë shallin me shirita krahaqafë dhe jo për ato palo gozhdë që thua ti, apo nuk ke me se të merresh?...

E kuptoi që dy të njohurit e tij nuk e njihnin më, kryet u kishte marrë erë mbas atij të madhit. Nuk i mbeti gjë tjetër, veç t’i zinte udhën kandidatit dhe ashtu bëri. I vetmi shpëtim për ato pemë mund të ishte ai, atëbotë dhe jo më vonë, mjaftonte një urdhër i tij dhe vazot do të binin në tokë, jo se nuk i donte lulet, i donte shumë bile, por jo duke gozhduar drurët për to.

“Më ndjeni, zoti Kandidat, e di që keni aq shumë punë këto ditë, por këto pemë nuk presin, u kanë shkuar gozhdët në zemër!...”

Por a e dini se ç’ndodhi? Kandidati kërceu përjetë krejt si ai kali i fëmijërisë që mbathësi gjysmë i verbër, në vend të thundrës, i pati shpuar mishin.

“O zotëri! Ju falënderoj shumë, por unë i kam fobi gozhdët! Nuk ua dëgjoj dot emrin, jo më t’i shoh e t’i prek me dorë! Qysh një herë që mora të pres një shtyllë në bulevardin e vjetër dhe më hasi sharra në gozhdë duke u bërë copë e grimë, pasi me gjasë ajo kishte qenë ngulur aty nga vetë i pamorti Nastradin. Më kërkoni ç’të doni, po deshët dhe që t’i shkul pemët, por jo gozhdët në trupin e tyre!...”

Më të vërtetë çudi, të dy i kishim inat gozhdët, por njëri ishte për t’i shkulur, tjetri për t’i lënë siç ishin, ngulur!...

Të shkretat pemë, ofshani pa zë, por pa iu sosur krejt shpresa.

Hovi në zyrën e kryetarit ministror të ekomjedisit, ku hyri thuajse pa trokitur. Kështu e kështu, iu shpraz atij.

“Vetëm ti e ke në dorë këtë punë! Në ke Zot! Pemët mund të shpëtojnë veç falë vullnetit tënd dhe të dikasterit që drejton! Është si t’i kem ngulur në gjoksin tim!...”

Zyrtari i lartë e pa si të shihte një mumje, nga kryet te këmbët, me një që qeshur të idhët në fytyrën e vrarë lije, me ca danga të kuqrreme. Me siguri ka thënë me vete “paska ende budallenj”. Mori pozën e një patriarku, duke iu drejtuar me shpoti:

“Mos më flisni mua me hiperbola, a ku ta di unë, e di që ato gozhdë nuk i keni ashtu siç thatë, demek të ngulura në gjoksin tuaj, se po t’i kishit nuk do të vinit deri këtu… Por ju nuk kuptoni asgjë! Ja, ua them unë. Vetëm llomotisni, siç është bërë e modës në kohën e sotme. Nuk dini se cila është e para dhe cila e dyta… E di ti, zotëri, se ku e kam mendjen unë? E nga ta dish xhanëm! E çfarë është një gozhdë? Ja dy, ja tri, në trupin e një peme? Asgjë. Pema prapë është shëndosh e mirë, vetëm sa është pickuar në lëkurë, a një çikë më shumë. Po si t’ia bëj unë më ata që kanë hapur gropëza me sqepar në trupin e pishave, kanë vënë kova poshtë tyre dhe mbledhin rrëshirën? Kjo është e ç’është, mor bablok! Kjo më dhemb mua! Ku nuk e kam ngritur zërin! Po kush të dëgjon në këtë kohë? Askush!...”

“E di këtë që sapo thatë. Me siguri e keni fjalën për kryeministrin, ai nuk ua ka vënë veshin. Po pse kur kanë dëgjuar ata të sipërmit? Kurrë. Është një iluzion sikur të dëgjojnë, por askush nuk të dëgjon! As ju nuk më dëgjuat mua! Është sëmundje e njeriut të dëgjojë vetëveten, t’i bie fyellit të tij në të gjitha vrimat!...”

Por zotëria e tij nuk ua kishte ngenë filozofimeve të njeriut që kishte ardhur drejt e nga rruga dhe i kishte zënë derën. Kurse ai i “rrugës” deshi të kthehej prapë te gozhdët, t’i thoshte se a nuk ishin plagë, si ato të gozhdëve në trungun e panjës, si ato të sqeparit në trupin e pishës, por druhej që ministri do t’i hidhej në fyt, ngaqë sipas tij personi që i brofi brenda, nuk kuptonte se cila ishte e para dhe cila e dyta, pasi njërën e dinte e tjetrën s’e dinte?!...

Kur e pa që shefi i ngulur në kolltuk nuk do të përfshihej sadopak në shkuljen e gozhdëve nga drurët, u ngrit dhe doli jo pak i zëmëruar, si me atë, si me pazotësinë e vet për t’ia mbushur mendjen. Gozhdët, mendoi, mund të ngulen vetëm pasi drurët të kenë dhënë shpirt e të mos i dëgjojnë më dhimbjet, si, bie fjala, në kapakun e një arkëmorti, por mbase dhe aty jo...

Ashtu, i lodhur dhe tashmë pa ndonjë besim se diçka mund të ndryshonte, vazhdoi të ecte bulevardit të ri, kur këmbët i ndaluan para rrapit treqindvjeçar, në një park të vogël, që i kishin zënë frymën ngrehinat shumëkatshe, aq sa rrapi dukej si ndonjë shelg kënete. Por jezullia e mureve rretheqark ishte ku e ku më mirë se lëngata moderne që ishte ngjitur në trupin e tij: disa kabllo elektrike, që vareshin e kapërtheheshin nëpër degë e ushqenin me energji llambarët që ndriçonin zbehtë, duke i tharë gjethet me nxehtësinë që krijohej, ani se aty “digjeshin” mushkonjat. Përreth trungut ishin ngjitur një tufë me njoftime, përpos atyre të vdekjeve, për shfaqjen pas tri ditësh të një grupi muzikor xhazi, për shitje shtëpish, për ndërprerjen për disa orë të energjisë elektrike të nesërmen, për humbjen e një portofoli. Aty ishte ngulur me gozhdë të trasha dhe tabela e emërtimit të rrugës “Zogu i bardhë”. Ç’nuk hiqte i shkreti rrap me gjithë atë barrë që i kishin hedhur përsipër. Ai vetëm fllad nuk mund të krijonte më...

Nuk duroi, përlau një palë shkallë te një dyqan aty afër dhe i vuri në trungun e pemës, që t’i hidhte të gjitha poshtë, kabllot që e kishin mbështjellë rrapin si Laookontin gjarpërinjtë, afishet dhe në fund do të hiqte dhe atë tabelën me emrin e rrugës e ta ngjiste diku tjetër. Por në çast aty mbiu Policia bashkiake, që e urdhëroi të ulej poshtë me sekonda. Dy policë po e prisnin pa pranga në duar.

“Është pronë publike, zotëri! Ku të çon mushka?”

“Unë nuk po e vilja?” u përpoq ai të fliste me sarkazmë, por ndërkohë ata e kërcënuan:

“Lidhe gjuhën, nëse nuk do që të lidhësh duart!”

E këshilluan, jo si të ishte burrë me thinja, por trazovaçi i lagjes dhe vetëm pas tri orësh e lanë të lirë.

Po kur nuk i rrihej, nuk i rrihej dhe askush s’ia kishte fajin, as kandidati për kryekomunar, as kryetari shtetëror i ekomjedisit, as policët e bashkisë me kostume të dala boje. E mbajti hapin tek atelieja e piktorit të moshuar, në vendin më të dukshëm të bulevardit të ri, ku turistët ishin hyr e dil çdo çast. E njihte, dhe pse ai tjetri nuk e njihte. “Njeri i madh, hesapi. Artist në zë, ndërsa mua nuk më njeh as lagjia, edhe pse në ato malet e mia nuk isha krejt i panjohur, si pemëmbjellës që kisha qenë...”

Mbase bash për këtë, po donte t’iu dorëzohej sërish pemëve, por nuk po mundte. “E, po, një artist është shpirti i natyrës dhe nuk ka se si të mos rebelohet nga gozhdët që mbanin vazot nëpër pemë”, mendoi.

Kur ç’të shihte? Mu para portës së tij antike, në një selvi varej një kafaz, me një kanarinë brenda, që po sillej e përdridhej e mërzitur, me një zë vajtues. Sado që nuk i pëlqeu ajo pamje, nuk e fajësoi piktorin, tha se nuk merrej ai me këto gjëra, familjarët e tij mbase, e shoqja, e bija, kishin pasion kafazët…

Piktori ishte përhumbur në studio, ngjante më shumë si një ikonë lashtësie sesa njeri i kohës, me penelin që e lëvizte lehtë mbi një telajo të stërmadhe, ku ishte kompozuar Jezusi i kryqëzuar, apo kryqëzimi i Jezusit.

“E kam mbaruar tash tre vjet, por kisha ngecur tek ndonjë detaj?”

“Mos e keni fjalën për gozhdët, që nuk po i shoh?”

Ai hapi sytë.

“Po ju çfarë jeni? Arkeolog?...”

“Jo”.

“Po si ju vajti mendja te gozhdët... e Krishtit? Thuhet se janë zbuluar në Jeruzalem, pastaj kanë humbur prapë?”

“Pak rëndësi ka, nëse gjendën apo jo, Jezusi me gozhdë është kryqëzuar!... Thuaj po deshe dhe është gozhduar në të dy krahët e në të dy këmbët!”

Piktori mbeti pa zë. Nuk kishte si ta kuptonte atë çka njeriu i panjohur po donte t’i thoshte, por nuk po arrinte, si t’i ishte trashur gjuha… Se kjo historia e gozhdëve qenkësh nga më të llahtarshmet, nga gozhdimi i shpëtimtarit të botës, tek ajo kanarina e tij te porta, që një gozhdë e ngulur në pemë e mbante pezull mes qiellit dhe tokës, në një kuvli të artë...

Doli nga ateljeja në trotuar. Pema ku rrinte varur kanarina iu bë si e mbytur në vaji.

Nuk e diti se çfarë e si ndodhi më pas, veç kur pa një dorë të padukshme, që sikur doli nga dheu dhe u zgjat drejt kafazit, e hoqi atë nga ku qe varur, e shkapeti përtokë, hapi mbërthecën metalike dhe e çliroi kanarinën. Pastaj rrëmbeu një sëpatë, që u ndodh mbi një lëpizë nën strehën e vilës së piktorit dhe nisi ta priste selvinë, në një metër e gjysmë lartësi, në atë mënyrë që të mos shqyhej pjesa e poshtme e trugut, me gjasë që ajo të çelte përsëri, mbi plagët që i kishin shkaktuar të gjithë, kush më shumë e kush më pak...

Kur kurora e selvisë u rrëzua më rrapëllimë, piktori brofi në derë si ndonjë kalorës romak, me dy gozhdë të mëdha si ganxha në duar:

“Eureka, eja e shihe pikturën, tash ajo është me ato gozhdët, që i mungonin!”

As që e vuri re pemën e prerë.

Mirëpo ndërkohë kishin mbërritur tre policë të patrullës dhe pemëtarit të dikurshëm i kishin mbërthyer prangat në duar. Ai zu t’iu thosha se prerësi i asaj peme nuk ishte ai, por ata e panë vëngër, e kush tjetër veç teje do ta priste, a nuk u gjete vetëm ti në vendngjarje?!...

Qau për pemën e gjymtuar dhe fatin e drurëve të gozhduar nga mbathësit e kuajve me shikim të mjegulluar, çka i kishte mbetur gozhdë në tru...

© Ndue Dedaj