Krijimtari

Libër i vetëm - Nga Faruk Myrtaj

Tregim

Bëja ta merrja me mend ç’u kishin thënë përse më patën sjellë mes tyre. S’besoja t’u kishin rrëfyer çfarë më diktuan teksa komunikuan largimin nga Institucioni, (“...ne s’të urdhërojmë të mos lexosh. Ne të kujtojmë të mos lexosh libra të ndaluar. Dhe eshtë detyra jonë të të paralajmërojmë, të ndalosh së foluri për këta libra me të tjerë...”), por s’kisha asnjë merak se ndokush prej këtyre njerëzve që hynin e dilnin përditë nën dhè, mes të cilëve më dërguan për t’u bërë tjetër, do të më kërkonte të bëhesha si ai, apo si tërë këta këtu njëherazi. Aq më pak, ta kishte Moi këtë ngasje.

Për sa po e njihja, Moi ishte urtësia vetë. Pa shenjë halli. Me të ndjeheshe komod: nëse s’doje të dëgjoje zë njeriu afër teje - ai heshtte pafund; në kishe qejf të flisje e të flisje pa pushim, ishte Moi që dëgjonte e s’të ndërpriste, kurrë. Një Robinson në ishullin ku sapo është hedhur si fat. S’të pyeste për më shumë se sa i rrëfeje vetë ti, dhe ta thante veshin për një fjalë: shkretëtirë e pafund pa një rrëkezë, e jo më oaz…

Më kishin caktuar ndihmës të tij. Ai fliste rrallë, e unë e quaja shlodhëse, qetesi të dëshiruar, pas mjediseve të zhurmshme të kryeqytetit, prej nga më kishin larguar.

Në pak ditë, heshtja e tij mu bë çuditërisht e lexueshme. E panevojshme të më urdhëronte çfarë duhej të bëja. Më krijoi besimin se zbatoja urdhërat e tij, që ende s’m’i kishte dhënë.

Dukja e tij fizike, e një trungu të trashë, të cilin mund ta gdhendje apo shkurtoje, sa e si të doje, apo ta vendosje përkohësisht në vend të një shtylle deri sa të gjeje të duhurën në pirgjet e shtyllave ardhur për minierën. Avash-avashja dhe mos-folja e tij shkonin krejt natyrshëm, gjë që më ofronte qetësinë e duhur për të zbritur me të nën tokë sikur kështu të kisha bërë tërë jetën. Me këtë njeri, që ecte përpara meje, rrugët pak të ndriçuara të thellësive s’më ishin rrezikuese, siç i mendova teksa zbrita ditën e parë këtu.

Edhe atë ditë, Moi u vu në udhë përpara meje. Ishte krejt e pazakonshme, e panevojshme, që nxitoi të më thoshte se unë duhet të shkoja pas tij. Tërë ditët kështu kishim bërë. Ku tjetër mund të shkoja, kur s’e kisha idenë në cilën rrugë do ndiqnim. E po mirë, pse jo, edhe Moi e ka të drejtën e ndonjë shakaje, thashë me vehte, por s’po e çmoja edhe më tej si shaka, teksa vura re se kthente kryet pas hera herës, si të donte të sigurohej se po vazhdoja pas tij.

“Unë besoj tek ti...” tha. E kishte ndalur ecjen, ndërkaq.

“Njeriu beson te njeriu, Mo...”, doja t’i thosha. Nuk ia thashë. Filozofira të tilla mund të keqkuptoheshin njëlloj si librat e ndaluar.

“Edhe ti duhet të besosh te unë...” s’ngurroi të më thoshte. Nuk fola. S’dija si, s’dita pse. Njerëzit flasin me tjetrin, teksa bisedën e kanë së pari me veten.

Arritëm në kuotën 7 të Veri-Lindjes. Moi ndaloi. Kësaj dite, prita të më thoshte ç’duhej të bëja. Nuk ndodhte kështu më parë. Nëse ustai nuk është i qetë, i qartë dhe në kontroll të situatës në atë terr nëntoke, mund t’ia vështirësonte punën një fillestari si unë. Puna prej ndihmësi rezultonte thjesht e thjesht të kryeja po atë lëvizje që kryente ai simetrikisht, në të njëjtën kohë.

Moi nuk po bënte asnjë lëvizje. Për më tepër, drejtoi dritën e llampës për nga unë. S’kisha ide ç’bluante ndërmend. Sytë nuk ia shihja dot. U dëgjua një “krrrrrak” e beftë në anën tjetër të galerisë dhe llampa e Moit u vërtit për andej. Ishte thyer ndonjë shtyllë horizontale mbase, dhe si i sapo-instruktuar, prita të shikoja minjtë që do bredhërinin. I kisha ngulitur në mendje minjtë si shenjë paralajmëruese e rreziqeve...

“Lexoj edhe unë libra, jo vetëm ti...” tha Moi.

Nuk kisha folur për librat me askënd këtu ku më kishin sjellë. Isha porositur se s’duhej të flisja për librat. As se çfarë libra lexoja. Ky njeri s’kishte as edhe një pretekst të ishte i ngacmuar, qesëndisur apo i inspiruar nga librat që unë kisha lexuar dikur, kur punoja në Institucion, apo nga librat që mund të lexoja këtu ku isha tashmë. Në analizën time të shpejtë-e-shpejtme, zor që Moi të dinte saktë përse më kishin sjellë aty. S’kish se si.

Këtu ishin njerëz të punës, të lodhjes fizike. I dëgjoja kur flisnin me njeri tjetrin, se arrinin aq të këputur në shtëpitë e tyre - ku mungonte edhe uji i ngrohtë - sa u ndodhte të binin në gjumë pa u larë. Asnjë se-për-se s’kishte në këtë mes. Nuk do duhej të pyesja kurrë. Siç as pse t’u zija në gojë librat, edhe sikur të mos isha paralajmëruar përpara se të arrija mes tyre... Aq më pak të hapesha me një natyrë aq të qepur si Moi.

Përsëris, Moi ishte heshtja e dëshiruar. Ndjehesha me fat në këtë varësi si ndihmësi i tij, por mu për këtë shkak, teksa ai zuri me gojë librat, u ndjeva i goditur. Më tepër i gërricur së brendshmi. Mos të gjithë njerëzit aty, pra edhe Moi, e dinin motivin e vërtetë të largimit tim nga Institucioni...

“Unë s’ta kam me hile...” vijoi Moi. Sikur të më ftonte të vija në dyshim atë që pata shkuar ndërmend. Sigurisht, as në këtë moment s’do t’i kërkoja shpjegime.

“E lexova në libër...”, vazhdoi ai. “Në çdo dy vetë që dalin jashtë shtetit, I dyti bën spiunin..”

Llamba e tij e derdhte dritën kuturu, në terrin e hapësirës së kufizuar të galerisë. Shinat sikur vetëtinin dhe armaturat pikonin.

“Nuk them dot për ty, se nuk të di, por unë jo...”, i mëshoi fjalës.

E ktheu prozhektorin e dritës për nga fytyra e tij, si të më mundësonte të vështroja sytë e tij, provë plus e garanci e deklarimit se midis ne të dyve, dytësi, spiuni, nuk mund të ishte ai. Natyrisht pa e thënë, nënkuptohej, nëse midis ne të dyve njeri ishte spiuni sipas atij libri që Moi dilte se kishte lexuar, mbetej që spiuni isha unë! Sado absurde të tingëllonte që më kishin sjellë nga kryeqyteti aty në minierë dhe caktuar ndihmës të Moit, për të përgjuar atë. Ngaqë ai njeri ndjehej i sigurt tek vetja, më bënte dytës mua.

“Këtu, nën tokë, është e ndaluar me ligj dhe rregullore të jesh vetëm. As të të lenë vetëm. Mbase rreziqe ka edhe jashtë shtetit, por këtu janë rreziqe me kokë! I dyti duhet të të ndihmojë të dalësh në sipërfaqe, ose së paku të lajmërojë atje jashtë për aksidentin.”

Mbeta pa gojë përballë ngutit të Moit për të përmendur detaje pa ia kërkuar. Një mumje që sapo kishte dhënë shenjë gjallje. E gjallë ka qenë gjithnjë, por i duhej ta shpallte jetën doemos në këtë moment.

“E mbarova së lexuari librin...sot...” Përmendi titullin e librit për herë të dytë. Zë-ulët pëshpëriti se e kishte lexuar “me rastin e ardhjes tënde në minierë!”.

Ai njeri që, përballë meje së paku, vetëm kishte heshtur, ishte shndërruar në gjuhë që flakëronte mëdyshje, dilema, hamendje, lëndë investigimesh të mundshme. Si t’i merrja? Që unë, dmth çfarë kishte dëgjuar për mua, e kisha bërë lexues? Të këtij libri që, jo qëllimshëm, mund të përfshihej ndër librat e ndaluar?

Dilte se, në vend të filloja të ndryshohesha, të edukohesha mes tyre, prej tyre, të bëhesha si çdonjeri prej tyre, si Moi, i heshtur, pa probleme, përkundrazi, kisha bërë të ndryshohej ai?! Këtë po më thoshte ai, aty në terrin e thellë...ku ishim vetëm ai dhe unë...Pra nesër pasnesër, njeri nga të dy të ishte...ose të akuzohej në rolin e dytësit, spiunit?!

Tashmë s’po më dukej aq i leshtë. As aq i qetë, sa e kisha menduar. Mbase s’duhej ta kisha besuar aq lehtësisht naivitetit e njeriut, ndihmës të të cilit më kishin caktuar aty nën tokë. S’di pse më regëtiu sentenca e shkëputur prej një libri të cilën sinqerisht s’e kisha lexuar, që “Jo leximi i shumë librave, leximi i një libri të vetëm, është i rrezikshëm”. Moi nisi të më ngjallte këtë frikë.

“Ashtu është shkruar, në atë libër. Dy personazhe, figura të njohura publike, sapo ktheheshin nga jashtë, të dyve u duhej të raportonin për tërë ç’u kishte ndodhur gjatë udhëtimit të përbashkët” provova të qartësoja sado-diçka, përballë frazës së parë të gjatë të Moit. Duhej të theksoja faktin se ishte fjala për një libër të huaj. Duhej ta thosha doemos këtë. Edhe pse s’isha unë që e kisha rekomanduar ta lexonte. I thashë se librat libra ishin, jo fakte, jo dokumentarë. Në to përshkruheshin edhe momente reale, por jeta ishte tjetër, në kohë e rrethana të ndryshme. Sigurisht do ishte krejt e tepërt t’i thosha Moit se e vërteta e librave vërtetë të mëdhenj, në thelb, ishte më reale se vetë realiteti.

“E paske lexuar edhe ti këtë libër?!” pothuaj klithi.

“Po..., e kam lexuar...”

“Vërtet e ke lexuar?!”

Ishte ai që po habitej, tashmë. Një habi paksa e egërsuar.

“Po, ka ndodhur ta lexoj...”

“Domethënë edhe ti e ke lexuar atë libër?!”

Dukej sikur Moi e kishte fjalën për ndonjë libër shpëtuar pa u djegur prej zjarrit të pamëshirshëm që shkrumboi bibliotekën e Aleksandrisë, për ndonjë nga librat për vrasjen e presidentit amerikan ende të paklasifikuar, më keq akoma, vrasjen ende të pa ndodhur të presidentit të radhës...

“U bënë vite, s’kujtoj shumë detaje, por subjekti më ka mbetur në mend. Autori...”

Pushova. Me se s’bën duhej të ndaloja. Të ndaloja të flisja për... A nuk isha këshilluar? Isha paralajmëruar, të mos flisja...

Po, duhet të heshtja kur sapo kishte folur Moi. Pikërisht. Meqë kishte folur Moi, ai që s’fliste as për punën, por thjesht e bënte atë, kësaj dite kishte folur për libra, më kishte grishur kujtesën...dhe kjo mund ta katranoste fare ardhjen time këtu, nëntokë...

“E paske lexuar ti librin tim?”, më pyeti Moi.

“Si librin tënd?!”

“Librin që kam lexuar unë...”

“Kohë më parë, thashë...”

“Domethënë unë s’qenkam i vetmi që e kam lexuar atë libër?”

“?!...”

Ndjesia që brofi tek unë, pa lejen time, ajo që i bëri nul tërë paralajmërimet e atyre që më larguan nga Instituti, ma treti si me dorë renë e drojës se mos ai, Moi, do thoshte që kishte filluar të lexonte ngaqë kishte dëgjuar se unë...lexoja libra të...

“Mendoja se isha i vetmi...”, pothuaj rënkoi.

“S’besoj se ka libër për një njeri të vetëm...”

“Është libri që kam lexuar unë...Më ka prekur shumë...Besoja se isha i vetmi lexues i tij...”

“Në një kuptim, të gjithë jemi lexues të vetëm, të secilit nga librat që lexojmë, Moi...”, nisa të riformuloj atë çfarë sapo tha ai. Diçka më shumë, do doja t’i thosha se çdo lloj komunikimi është lexim. Njeriu lexon, kurdo, kudo, çfarëdo, veten e tij, në të vërtetë, një libër të vetëm. Siç lexon a kupton njeri, s’kupton apo ndjen tjetri...

“Të lutem, mos më ngatërro me librat e tu...Unë po flisja për librin tim...” tha ai.

“Po, pra, po...ti lexon librin tënd...”

Dhe, u bë aq serioz, në çastin tjetër. Sikur të ishte penduar që e kishte lexuar librin. Mendjembledhur se do të mbetej libri i vetëm i tij. Që të mos kishte asnjë telash. Mbase s’do donte kurrë t’i ndodhte siç më ndodhi mua. Mu bë se u mbyll shpejt e shpejt, si midhje e drojtur prej shtjellës së ujit, rrjedhë që vetë e krijoi. Përmes heshtjes, sërish, Moi sikur më paralajmëroi se s’kisha asnjë të drejtë ta ngatërroja me librat që grriceshin me botën, me atë botë që i kishte zyrat atje lart, në sipërfaqe, atje, në qytetin e madh nga mua më kishin sjellë…

E kundërta e dijes nuk është padija, vëlla, doja t’i thosha. E kundërta e mos-dijes sot është mashtrimi universal. Errësira e qëllimtë. Natyrisht s’e kam fjalën për errësirën e nëntokës, jo...

“Ti duhet të heshtësh. Menjëherë...”, iu ktheva vetes. “Tërë njerëzit janë libra të ndaluar. Lexo veten tënde, o njeri! Mos ia thuaj, por betohu që s’do t’i tregosh askujt që ai, Moi, lexoi një libër. Betohu!”