Takim me të papriturën - Tregim nga Albana Lifschin

Ana lëshoi çantat plastike të mbushura me ushqime në njërën anë të tavolinës dhe në anën tjetër Nju Jork Tajmsin. Ishte ditë e diel dhe kjo gazetë peshonte. Ndryshe nga ditët e tjera, të dielave përmblidhte mbi 10 seksione. Ajo kishte filluar ta blinte gazetën kryesisht vetëm për seksionin e punësimit. S’kishin shumë kohë që kishin ardhur në këtë ndarje të madhe të shtetit të Nju Yorkut (Ana s’i thoshte dot qytet pasi kishte më shumë banorë se i gjithë vendi i saj), dhe ajo e ndjente se s’po mësohej dot me të.

“Duhet të racionoj kohën, të marr vesh nga bie biblioteka se nuk i dilet kështu. S’blihet tërë kjo gazetë vetëm për nje seksion”, mendoi.

Pastroi frigoriferin, bëri vend për zarzavatet dhe pastaj shfletoi “Help Wanted”. Aty postoheshin kërkesat për punësim. Gjeti tre raste për sekretare, por duhej të shtypte të paktën 60 fjalë në minutë. Ana shtrembëroi buzët. Ajo ishte mësuar të shtypte me dy a tre gishta si gjithë kolegët e saj. As që kishte menduar se do punonte ndonjëherë si sekretare. Kaloi më tutje: 4 raste si bukkipër; Kjo, po ashtu, s’ishte për të. Në fund të faqes gjeti dy raste për hauzkiper dhe tre për neni. Këto të fundit ishin live-in. Ky ishte pozicion i mirë për të porsaardhurat në Amerikë, kryesisht beqaret, që donin të bënin para, por jo për njerëzit që kërkonin një jetë të rregullt.

Para pak kohe kishte dhënë provimet e pranimit në një institut politeknik dhe kishte dalë më mirë se të tjerët. I duhej tani një punë vetem me disa orë në ditë që ta lejonte të ndiqte studimet e të mbulonte shpenzimet e përditshme. Priste me padurim të fillonte institutin. Kishte ardhur koha të përpiqej për një pozicion shoqëror me të përshtatshëm për veten e saj. Dekania e pranimit, një grua e moshuar, strikte, i kishte sugjeruar asistentes së saj të lexonte kompozimin e Anës.

“Eshtë mbi nivelin e kërkesave tona”, - kishte thënë ajo.

Asistentja, nje ruse bjonde, kishte vështruar nga Ana si me habi. Gjatë provimit të pranimit ajo s’i qe afruar asnjëherë Anës, për ta pyetur nëse kishte nevojë për ndihmë, siç kishte bërë me të tjerët. Dukej që ajo ishte e prirur të ndihmonte vetëm studentët rusë. Fliste me ta vetëm rusisht. Kuptohej lehtë që studentët kishin një anglishte të pamjaftueshme. Atyre u dhanë kurse anglisht krahas lëndëve të tjera, Anës jo.

Në mbrëmje provoi t’u binte telefonave por me një ndjenjë pasigurie. Nuk kishte gjetur ndonjë gjë për të qenë në gazetë, sidoqoftë. Në telefonatën e parë nuk pati sukses. Apatia e zërit e tradhëtoi. Dikush në anën tjetër të linjës u përgjigj se “i vinte keq, por vendet ishin të zëna tashmë”. Formoi një numër tjetër dhe e mblodhi veten.

-Alo?

Zëri i të panjohurit çuditërisht tingëlloi më shumë ftues se sa pyetës.

- Sapo lexova në Nju Jork Tajms lajmërimin tuaj për ...

- Oh, faleminderit! - e ndërpreu ai - më flisni pak për veten tuaj, ju lutem.

Ana i foli pak për veten e saj e pastaj kryesisht për eksperiencën e saj në punë në Nju Jork. Shtoi se ai po të donte mund të kontrollonte dhe referencat.

- Referencën e kam shumë të mirë, tha ajo me zë të vendosur.

- E besoj, tha burri me një zë të atillë sikur t’i thosh “të njoh”. Ana u befasua.

- Sa kohë keni në Amerikë? - pyeti ai.

- Dy vjet, - u përgjigj Ana.

- Dy vjet? Interesant.

- Pse interesant? u nxitua Ana duke e ndierë që po tregohej pa takt. Kërkonte punë apo donte muhabet?

- Është interesant dhe është gati e pabesueshme që flisni anglisht vetëm me dy vjet që jeni këtu.

- Ah! Unë kam studiuar anglisht në shkollë. Këtu vetëm u familjarizova me gjuhën, - u përgjigj Ana. Në fakt ajo e dinte se ky s’kishte qenë vetëm një familjarizim, ashtu thjesht.

- Nga ç’vend keni ardhur?

- Nga Albania, - tha ajo dhe pastaj shtoi: - S’besoj se e njihni ju vendin tim.

Ishte e lehte për Anën të shprehej kështu, pa e çarë kokën fare, sepse amerikanët me të cilët kish patur të bënte deri atëherë, nuk e njihnin fare Shqipërinë, por për mirësjellje thoshin “yes, yes”, duke tundur kokën nga lart poshtë.

Burri heshti dy sekonda, pastaj tha:

- Po, e di.

- Dini për për vendin tim, dini vërtet? E dini se ku bie?

- Sigurisht, - qe përgjigja - ju keni probleme atje për çështjen e Kosovës. Kosova gjëndet diku në Verilindje të Shqipërisë, kështu?

Ana provoi një ndjenjë habie dhe kënaqësie njëkohësisht.

- Më vjen mirë që dini për vendin tim, - tha ajo.

- Leximi është hobi im.

- Eshtë hobi im gjithashtu, - tha Ana.

- Meqë ra fjala, - vazhdoi i panjohuri - kam lexuar diçka për popullsinë e Shqipërisë. Ju keni aty gegë e toskë. Kështu? Cili është dallimi mes tyre, a mund të më thoni ju lutem?

Ana filloi t’i spjegonte me kënaqësi për vendndodhjen, dialektet, veçoritë.

- Dukeni grua inteligjente, - vlerësoi amerikani dhe pastaj pyeti:

- Po qe se në rrugët e Tiranës do të shihni duke ecur pranë e pranë një gegë e një tosk a dallohen lehtësisht ata, p.sh. nga veshja apo ta zemë nga e ecura.

Anës i erdhi për të qeshur:

- Jo, aspak, - tha ajo - natyrisht po qe se ata nuk dalin me veshjet e tyre karakteristike.

- E kuptoj, e kuptoj, - erdhi zëri nga ana tjetër.

Anën kishte tërë kohën që po e ngacmonte ky zë. Tani i ra në të se kë i kujtonte. Ishte zëri i një mikut të saj të dikurshëm me të cilin kishte patur një aferë. Në fillim të miqësisë së tyre ata nuk ngopeshin duke folur me njëri-tjetrin, duke zbuluar mendimet e njëri-tjerit e duke u habitur me ngjashmërinë e tyre. Ishte e çuditshme ta zbuloje një fenomen të tillë në këtë vend kaq të madh dhe tek një i huaj të cilit s’ia kishte parë ende fytyrën. Por fytyra s’kishte rëndësi në këtë mes.

- Cili është besimi juaj? Me falni, desha të them besimi i popullit tuaj. Më duket se shqiptarët nuk kanë një besim të vetëm, është e vërtetë?

- E vërtetë, në kemi tre besime, - u përgjigj Ana, duke i spjeguar madje se deri tre vjet më parë të gjithë ata kishin qenë ateistë. - Ju ndoshta s'e kuptoni dot këtë, shtoi ajo

- E kuptoj, - u përgjigj ai. Unë gjithashtu nuk besoj. As familja ime nuk hyn tek besimtarët fanatikë. Ne jemi xhuish, por të lindur në Amerikë.

- Ah, çifut! - i shpëtoi asaj padashur.

Kishte qenë kureshtare t’i njihte çifutët. Kishte dëgjuar se ata ishin të zotë. Këtu në Amerikë ata kishin një komunitet të fuqishëm. Të zgjuar, të pasur, të zotët e shtëpisë.

- Nuk më thatë se ç’farë pune keni bërë në Shqipëri?

- Mësuese, - u përgjigj Ana duke mos e ndjerë veten rehat që po gënjente, por i kishin thënë se këtu, kur kërkon punë, është mirë të harrosh se ç’ke qenë dikur. Asaj i qe dukur me vend kjo këshillë.

- Keni mbaruar universitetin, kështu? - pyeti ai.

Ai përdori fjalën “kallixh”. Anës iu kujtua që në Shqipëri mësuesja e anglishtes ua kishte përkthyer shkollën e lartë si “high school” që këtu i korespondonte shkollës së mesme. Ajo pohoi duke përdorur fjalën universitet.

- E shoh, e shoh. Kam respekt për atë popull. Tani ndodheni në fazën e tranzicionit. Kjo spjegon edhe faktin që ju jeni këtu, kështu?

- Po, është e vërtetë, - u përgjigj Ana - por kjo është e përkohshme, mendoj. Të gjithë popujt e Evropës Lindore e patën këtë fat.

- Më vjen mirë që fola me ju, Ana. Përsa i përket punës, unë akoma jam në proces intervistimi. Edhe juve do t’ju thërras në intervistë, se jam vërtet impresionuar nga biseda me ju. Faleminderit për telefonatën.

Receptori u mbyll dhe Ana ndenji një copë herë e zhytur në kolltukun e saj. Kishte provuar një ndjenjë të çuditshme, sikur sapo qe ndarë me një të njohur. Pas dy vjetësh në Nju Jork, ishte hera e parë që i ndodhte kjo gjë. E pati konsideruar të pamundur, pasi këtu gjithçka qe ndërtuar krejt ndryshe, që nga sendet e thjeshta, deri tek marëdhëniet njerëzore. E gjithe bota këtu ishte nje kontrapunkt i fuqishëm me jetën të cilën ishte mësuar të bënte më parë.

U vërtit një copë herë në kuzhinë. Nga kuzhina në dhomën e ndenjës. Hapi televizorin. Piter Xhenings në lajme. Më i miri gazetar për të. Ishte përpjekur të rregullonte një takim me të për disa kolegë të saj të televizionit verën e kaluar, por i thanë që z. Piter kishte shkuar në Hiroshima për të përkujtuar 50 vjetorin e hedhjes së bombës atomike atje. Hajde, zoti Piter, boll fole për Bosnjën, fol ca edhe për Shqipërinë. Kudo ke qenë, vetëm në Shqipëri jo. Shko, shko, mos i bjer tangent. Ja, ky çifuti, mbase di më shumë për Shqipërine se sa ti.

Anës i dukej se vetëm tani po i vendoste lidhjet me Amerikën, lidhjet e verteta. U kthye përsëri tek kolltuku i saj, pranë telefonit. Tundimi për të zgjatur dorën ishte i fortë. Ta marr përseri? Cili do të ishte shkaku? Idiote! Pse idiote? Unë as që mora vesh se kush ishte ky njeri. Pse vetëm këta kanë të drejtë të pyesin për ne, të na zgjedhin e ne s’kemi të drejtë të dimë se kush është ai që na punëson?

Ana formoi numrin.

- Jam unë, - tha ajo shkurt.

- Oh, Ana, më vjen shumë mirë që të dëgjoj zërin. Kjo formulë amerikane mirësjellje, i dha siguri Anës, sidoqë ishte vetëm formulë.

- Në fakt, unë zotëri mora, pasi ju nuk më thatë asgjë për veten tuaj dhe ashtu siç doni të dini ju për mua si punëdhënës, ashtu dua të di edhe unë se me kë kam të bëj.

“Jepi shqiptare, jepi, i tha vetes ajo. Nuk heq dot dorë nga parimet e barazisë, sidoqë këtu ke ardhur në një botë krejt të pabarabartë”.

- Keni shumë të drejtë, u përgjigj me mirësjellje amerikani. Mua më quajnë Ronald, jo Roland. Keni Ronald ju në Shqipëri? Ronald, si Ronald Regan. E njihni z. Regan?

- Sigurisht që e njoh presidentin tuaj, që nga aktor u bë president.

- Pikërisht! - u përgjigj ai - por unë s’jam aktor. Unë punoj në një fushë tjetër. Nga natyra me pëlqen arti, letërsia, jam madje romantik. Nuk kam turp të them se më mbushen sytë me lot kur shoh ndonjë film me dramë, por punoj në një fushë krejtësisht tjetër. Punoj në një akademi ushtarake që është e njohur jo vetëm në shtetin e Nju Jorkut por në krejt Amerikën. Jam specialist në fushën time. Kam një shtëpi timen në një vend të bukur dhe problemi është se në Shtator do të operoj dorën dhe për një farë kohe do kem nevojë për ndihmë, deri sa të riparohem plotësisht. Kjo është edhe arsyeja që vura edhe lajmërimin në gazetë. Më duhet nje hauzkipër. Dhe, pasi heshti pak pyeti:

- Çfarë pune keni bërë më parë, këtu?

- Neni, - u përgjigj Ana dhe i spjegoi që vajzën për të cilën ishte kujdesur e kishte dashur shumë, por nuk i tregoi arsyen se përse e kishte lënë atë punë.

- Domethënë, jeni kujdesur për fëmijët. Po përse jeni larguar nga puna?

Ana e mblodhi veten.

- Për një pagesë më të mirë. Kishte dëgjuar që kjo arsye ishte më se normale për amerikanët.

- Sa kërkoni ju?

- Mbi $300 në javë.

- Hëm, ia bëri çifuti - unë nuk kam shtëpi aq të madhe dhe nuk mund t’ju jap më shumë se $250.

- Ana!

Ana se kishte marrë veten akoma.

- Ana, jeni aty?

- Po.

- Desha të të thoja që më ka bërë përshtypje edhe fjalori që përdorni. Megjithëse keni vetëm dy vjet në Amerikë, fjalori juaj është jo i një njeriu të rëndomtë, por i një amerikani të shkolluar. Për shembull, ju përdorët fjalën "newborn" kur folët për fëmijën e porsalindur. Vura re që jeni në gjëndje të përdorni fjalët që i përgjigjen shkollimit tuaj, e jo thjesht sa për t’u marrë vesh. A dini ndonjë gjuhë tjetër?

- Unë jo, - tha Ana, por në vendin tim, sidomos të rinjtë dinë dy apo edhe tre gjuhë të huaja. Po ju? - pyeti ajo.

- Unë, jo. Di disa fjalë nga spanjishtja, por s’them dot që di ndonjë gjuhë tjetër përveç anglishtes.

- Ju amerikanët s’keni nevojë të dini gjuhë tjetër. I keni bërë të tjerët të mësojnë gjuhën tuaj… Desha të them që anglishtja është gjuhë e biznesit.

- Kjo është e vërtetë, - tha Ronaldi - madje - shtoi ai - meqë jemi tek gjuhët po u them një humor: A e dini si quhet ai që flet dy gjuhë?

- Bilingual.

- Po ai që flet tre gjuhë?’

- Trilingual, - u përgjigj Ana duke u lutur që ai të mos shkonte tek te katër gjuhët.

- Po ai që di vetëm një gjuhë? - pyeti ai krejt papritur.

Ana heshti.

- Mos u mendo fare, se ta them unë: Quhet Amerikan!

Ana qeshi.

- E bukur kjo! Kjo është vërtet e bukur!

- Ç’farë the? - pyeti Ronaldi dhe ajo e kuptoi se kishte reaguar në shqip.

- Më fal, fola në gjuhën time, - iu përgjigj ajo dhe ndërkohë po mendonte ta përcillte në Shqipëri këtë barcaletë me rastin më të parë.

- Faleminderit për telefonatën, - tha papritur çifuti - më vjen mirë që një telefonatë e thjeshtë u bë shkak për t’u njohur me ju. Besoj se do kemi rast të shihemi së shpejti. 

Telefoni u mbyll.

***

Të nesërmen rreth orës 7 të mbrëmjes kur ra zilja e telefonit, Ana parandjeu se mund të ishte AI.

- Ana, jam i gëzuar që të dëgjoj zërin përsëri. Epo… së pari, si ia kaluat sot?

- Sot? Shumë mirë. Kam marrë dy letra nga vendi im. Një nga familja dhe një nga një regjisor në Tiranë i cili më njofton se një skenar filmi që kam çuar është aprovuar dhe trupa do të vijë së shpejti këtu për xhirim.

- Si? Si?

Ana përsëriti edhe një herë ato që tha, pa qenë e sigurtë nëse duhej t’i spjegonte këtij të panjohuri çdo gjë, ashtu siç po bënte tani.

- Interesant, - tha ai - ju shkruani? Sikur më thatë që ishit mësuese…

- Po, unë kam mbaruar për Letërsi dhe sigurisht që ndonjëherë edhe shkruaj.

- Është vërtet kënaqësi të bisedosh me ju, Ana. Grua me interesa kaq të gjëra intelektuale, shkruan madje film dhe përpiqet të gjejë punë në faqet e Nju Jork Tajmsit…

- Cila është tema e asaj që keni shkruar? - pyeti ai papritur

- Oh, është realiteti i këtushëm. Ose më saktë, realiteti i atyre që vijnë në Amerikë. Të gjithë duan të fitojnë grinkartën që të jetojnë si njerëz. Dhe për këtë bëjnë të pamundurën, ndonjëherë madje duke e vënë veten edhe në pozita qesharake.

- Si për shembull?

- Për shembull janë gati të bëjnë edhe martesa fiktive, fallco, vetëm për të fituar dokumentet nëpërmjet këtyre lidhjeve. Është diçka komike, apo jo?

- Jo gjithmonë.

Anën e ndali serioziteti i zërit të tij.

- Jo, gjithmonë, madje kjo mund të shkaktojë edhe drama tek njerëzit që besojnë në sinqeritetin e ndjenjave. S'është komike ta ndjesh veten të mashtruar, apo jo?

Ana e kuptoi se duhej të ishte më e kujdesshme në ato që thosh. Nuk ishte hera e parë që ia bënte këtë vërejtje vetes.

- Eshtë një fenomen i zakonshëm ky, kohët e fundit në Amerikë, - zuri të spjegojë amerikani.  Gratë e Evropës Lindore kur vijnë këtu përpiqen të lidhen me amerikanë duke premtuar sinqeritet e dashuri, por pas aktit ligjor të martesës, ato u kthejnë kurrizin bashkëshortëve. Gjithshka bëhet për grinkartën.

Anës iu kujtua papritur që ai i pati thënë në telefonatën e parë se ishte i divorcuar. Mos ndoshta kishte ndodhur pikërisht kështu edhe me të? U tregua e kujdesshme për të mos e pyetur. Jo tani, të paktën.

- Ky fenomen nuk vlen vetëm për gratë e Evropës Lindore, besoj, se Amerikën e sulmojnë çdo ditë nga të gjitha anët, apo jo? - tha ajo duke u çuditur që padashur kishte dalë në mbrojtje të të gjitha grave të Evropës Lindore.

- Po, - tha ai - kjo është e vërtetë. - Por sidoqoftë, një amerikan me kulturë preferon të afrohet me një grua me kulturë dhe pavarësisht nga sistemi ekonomik, gratë e Evropës Lindore janë të shkolluara mirë… dhe të sjellshme, të paktën në fillim - shtoi ai.

Ajo s’u përgjigj.

- Nuk dua t’i merrrni këto fjalë sikur u thanë edhe për ju. Absolutisht jo! Pavarësisht nga ngjasitë e sipërfaqshme, unë kam përshtypjen se ju duhet të jeni ndryshe. Një intelektuale me interesa të gjëra nuk besoj ta japë veten për një dokument. Si thoni ju, Ana?

- Po më bëni t’i marr inat gratë e “Evropës Lindore”, kur shoh se ato mund të bëhen barrierë për një komunikim të sinqertë.

- Faleminderit, faleminderit shumë.

-Ana, do të veprojmë kështu, nëse do të biesh dakord. Unë të martën kam një konsultë me mjekët, në Menhet’n, Jork Avenu. A do të mund të vinit edhe ju atje dhe kështu të njiheshim? Dhe bisedojmë për punën.

- Po! - u përgjigj Ana dhe provoi një emocion të lehtë, sikur po i linin një takim dashurie - vetëm duhet të më thoni se në cilin spital do të jeni.

- Do t’ju njoftoj për këtë në telefon. Dakord?

- Dakord.

- Ana? E di?... Kam emocion kur mendoj që do të të shoh.

Telefoni u mbyll.

***

Ishte një ditë e nxehtë Korriku, që të merrte frymën. E veshur me një fustan të bardhë, Ana kaloi me nxitim Avenunë e dytë, pastaj të parën dhe u ndal në Jork Avenu. Fshiu djersët dhe nxorri edhe njëherë adresën e spitalit nga çanta. Spitali për operacione speciale, doktor Howard, kati i tretë. Zona e gjelbër. Sa më shumë i afrohej spitalit aq më shumë i shtoheshin emocionet. Ai i kishte thënë se do të vishte një palë pantallona ngjyrë ulliri dhe një këmishë kaki. Ndërsa Ana i tha se do vishej krejt në të bardha, që ai ta kishte më të lehtë për ta dalluar. Dera e ashensorit u hap në katin e tretë dhe ajo hyri në një korridor të gjatë. Dy infermiere me bluza të bardha kaluan përbri saj.

“Ç’mendim idiot të vishesh me të bardha kur e di që do hysh në spital”, tha me vete ajo. Zuri një qoshe krahas pacientëve të tjerë në atë që quhej “zonë e gjelbër’. Recepsionistja i thërriste njëri pas tjetrit dhe ata zunë të zhdukeshin pas një kthine. “Me siguri edhe Ronaldi duhet të jetë diku aty. Po si duhet të jetë vallë?”

Përpiqej ta përngjasonte me pacientët që hynin e dilnin.

- Juve, si ju quajnë? - iu drejtua asaj recepsionistja.

- Mua? Në fakt unë po pres një mik që duhet të jetë tek dhoma e doktorit.

- Si quhet ai?

- Ronald.

- Mbiemri?

- Mbiemri…hëm...nuk më kujtohet, - tha Ana duke e ndjerë që po skuqej.

- Nuk ia dini mbiemrin mikut tuaj? - pyeti recepsionistja me një buzëqeshje djallëzore.

- Nuk kam shumë që e njoh, u përgjigj Ana duke mallkuar veten që u dorëzua.

- S’ka problem, po e pres këtu, - shtoi ajo dhe doli në korridor. “Mistrece!”, shau me vete recepsionisten. Ishte e inatosur me gjendjen qesharake në të cilën u vu papritur.

Një djalë me syze, me trup mesatar, me një dosje spitali të mbështetur pas kraharorit po vinte drejt saj. Anës s’i kishte dalë inati akoma. Ajo i ktheu kurrizin.

- Ana?

Ana u kthye përnjëherësh.

Djali po buzëqështe ëmbëlsisht, sikur të njiheshin prej kohësh dhe tha shkurt: Ronaldi.

Ana e kapur në befasi u afrua duke i zgjatur dorën por dora i mbeti në ajër. Me dorën e djathtë ai shtrëngonte pas vetes dosjen e madhe të spitalit dhe Ana vuri re gishtrinjtë e tij të shtrëmbëruar. Ata u përqafuan shpejt si dy miq të vjetër dhe atëherë ajo e ndjeu se përfytyrimi i saj mbi Ronaldin kishte qenë krejt tjetër: i gjatë, i pashëm dhe aspak i sëmurë. Ata hynë në zonën e gjelbër.

- Jam shumë i kënaqur që u takuam Ana, - tha ai.

- Unë gjithashtu, ia ktheu ajo.

Qëndronin të ulur në karrike prane njëri-tjetrin dhe ai u kthye dhe e vështroi drejt e në fytyrë. Ana vuri re një palë sy të mëdhenj që e vështronin me vëmendje nën xhamat e trashë të syzeve si edhe një palë buzë të trasha.

- Mos ju zhgënjeu pamja ime? Ndoshta keni patur përfytyrim tjetër për mua.

- Nuk kam patur asnjë përfytyrim, u përgjigj Ana.

- Aha! Ashtu është më mirë, sidoqoftë! Kurse unë nuk jam zhgënjyer aspak. Madje jam i kënaqur, - tha, dhe i zuri dorën.

Anës i shkuan sytë tek dora e tij. “Çudi, si mund të shtrembërohen gishtërinjtë në këtë farë mënyre? Artrit të jetë ky?”

Ronaldi u ngrit. I kishte ardhur radha të hynte tek mjeku.

- Ti nuk do të mërzitesh, hë? Më prit këtu... besoj do të vonohem rreth gjysëm ore. Jo më shumë.

Ana iu përgjigj me një buzëqeshje mirëkuptimi. Duke ecur ngadalë, Ronaldi u zhduk pas kthesës ku me siguri duhej të ishte dhoma e mjekut. “Ecën vetë kaq ngadalë apo ka artrit edhe tek gjunjët? Ajo kishte filluar të ngjiste diagnoza pa ditur ç’të mendonte.

“Ja pra, Ana, ky është Ronaldi”, - e ngacmoi zëri i saj i brendëshëm.

“Të zhgënjeu pamja ime?” - e kishte pyetur ai. Mendo vetëm që ke ardhur të prezantohesh me një punëdhënës për të cilin do punosh përkohësisht dhe  je në ekuilibër,  qetësoi veten ajo. 

* * *

Treni i linjës Metro-North ecte me shpejtësi buzë lumit Hadson. Anës i bëhej sikur po udhëtonte buzë liqenit të Pogradecit. Uji i kaltër e i qetë, kallamishte, gurë e guriçka, e ca varka të harruara aty këtu. Ajo sodiste nga dritaret lumin-liqen dhe mendonte për mentalitetin e amerikanëve që kërkojnë t’i ikin qytetit. Të iknin sa më larg, t’i blenin shtëpitë në fshat. Dikur ne nuk dinim t’i vlerësonim shtëpitë private. Askush nuk shkoi ta ndërronte apartamentin e tij në mes të Tiranës me një shtëpi private buzë detit Jon! Sa shumë e donim qytetin! Kurse këtu, Menhet’n duket sikur është vetëm për punë. Pas pune bllokohet trafiku. Të gjithë ikin, ikin larg tij. Ish-bosja e saj jetonte diku në Nju Xhërsi, një orë e gjysëm larg Nju Jorkut. Dhe e bënte këtë rrugë çdo mëngjes e çdo mbrëmje. Për të, kjo që një rutinë. Pasi kthehej në shtëpi, ia këpuste gjumit që në ora tetë të mbrëmjes. Në ora tetë të mbrëmjes për të e për të gjithë familjen dita ishte e mbyllur. Përjashtime bëheshin vetëm në uikende. Disa gjëra, në fillim absurde, për Anën kishin filluar më pas të dukeshin normale. Treni ndaloi në Pikskill. Është qytet i vogël apo fshat, ky? - pyeti veten ajo. Edhe këtu me siguri njerëzit shkojnë të flenë që në ora tetë të mbrëmjes.

Ana zbriti nga platforma duke kërkuar me sy figurën e ngadaltë e pak të kërrusur të Ronaldit. Ai po e priste poshtë platformës. Kishte veshur një palë rroba të vjetra pune sikur e kishin shkëputur urgjentisht nga punët e shtëpisë. Ana ishte kujdesur të vishte fustanin e saj të preferuar të bardhë me pika të zeza. Kur ajo u afrua, Ronaldi hapi krahët dhe me një pamje fajtori tha:

- Eshtë hera e dytë që ti vjen tek unë me të bardha, sikur të ishe një engjëll, kurse unë… Të lutem mos më vështro, se ndihem keq.

Ana vuri re disa njolla boje në mëngët e këmishës së tij dhe s’i erdhi mirë. Nuk mund të shkonte shkujdesja deri ketu. Hynë në makinë. Ai iu lut asaj ta ndihmonte që të vinte rripin e sigurimit.

- Këndej nga ne, po s’u lidhe, të venë gjobë, - spjegoi ai.

Udhëtuan nja pesëmbëdhjetë minuta dhe pastaj xhipi i tij i hirtë mori kthesën tek një tabelë ku qe shkruar “Green Fox”. Ishte një lëndinë me bar jeshil të qethur me kujdes.

Këtu kishte vetëm nja pesë a gjashtë shtëpi të bukura, njëkatëshe, të vendosura në formë harku. Makina frenoi tek nr. 40. Dera e garazhit u hap automatikisht. Brenda qe një makinë re që dukej fare e papërdorur.

- Kjo është ajo që unë e quaj “bebja ime”. Do të thotë që e përdor për raste shumë të veçanta.

“E qartë, - tha me vete Ana - unë nuk jam rast i veçantë. Një hauzkipër. Asgjë më shumë. Sot do te shikonte shtepinë apo ambjentin dhe do te vendosnin për rrogën.

- Kurse kjo tjetra, - vazhdoi Ronaldi duke treguar me dorë makinën me të cilën kishin ardhur - është shoku im që më shoqëron çdo ditë.

***

- Ana, të lutem merr çelësat dhe më ndihmo të hapim derën e shtëpisë.

Ana u hutua një moment nga kjo kërkesë kaq pa vend, por pastaj iu kujtuan gishtërinjtë e tij të sëmurë.

Çelësi u rrotullua në të kundërt dhe dera u hap.

- Të lutem, zbathi sandalet! Askush nuk hyn në shtëpinë time me sandale!

Ana ngriu. Toni i tij kishte tingëlluar urdhërues.

- A keni pandofla? - pyeti ajo, - unë nuk jam mësuar të eci zbathur në shtëpi.

- Do përpiqem të gjej një palë çorape të shkurtra, - tha Ronaldi dhe u zhduk në dhomën matanë, ndërsa Ana kishte mbetur tek hyrja e kuzhinës. Kuzhina ishte mobiluar me mobilje të shtrenjta të stilit të vjetër. Një tavolinë e madhe ovale e mbuluar me çarçaf zinte pothuaj një të tretën e saj. Mbi të një abazhur antik dhe nën abazhur një tufë gazetash.

- Ja çorapet! - tha Ronaldi, duke i zgjatur një palë çorape pambuku.

- Faleminderit, u përgjigj Ana, që tashmë nuk po ndihej rehat. Pastaj ai e ftoi t’i tregonte dhomen e ndenjës, të miqve, kabinetin e tij dhe u ndalën tek një palë shkallë që zbrisnin poshtë, në bodrumin e shtëpisë.

- Këtu poshtë është lavanderia. Pandoflat përdoren vetëm në lavanderi.

- A mund të hyj pak në banjë?  pyeti Ana duke treguar duart.

- Sigurisht, - tha ai, dhe shtoi: Peshqiri është prapa derës. Në fakt janë dy peshqirë varur. Ju mund të përdorni peshqirin blu.

- Ok, tha Ana dhe hyri në banjë.

Banja ishte e rregullt dhe e pastër. Hapi rubinetin. “Kujdes se mos pikosh në dysheme!” Kujtoi veten ajo. Shplau fytyrën, duart, dhe kërkoi me sy peshqirin. “Përdor peshqirin blu”, qe urdhëri. Ajo tërhoqi peshqirin blu nga varësja prapa derës. Vuri re se të dy peshqirët ishin pa anë, sikur dikush i kishte ndarë përgjysëm me gërshërë. Oh! Ajo provoi një ndjenjë jo të mirë. Ishte amatore e peshqirëve dhe në shtëpine e saj peshqirët ishin të shumtë e shumëngjyrësh. S’mund t’i konceptonte dot peshqirët e dëmtuar. Në kanistrën ku hidheshin rrobat e palara, Anës i zunë syte peshqirë të tjerë të ngjashëm me atë që mbante në duar. “Sa cent kursen zoti Ronald duke përdorur peshqirë të tillë?” - pyeti veten ajo.

Kishte filluar zhgënjimi.

- Ana, unë tani kam kohën që ndjek lajmet. Ndërkohë e kam zakon që pi diçka. Të lutem, më nxirr nga frigoriferi diçka për të pirë. Të faleminderit.

Ana vështroi nga ai. Kishte diçka që s’shkonte, padyshim dhe kjo po vazhdonte ende.

Ronaldi qe zhytur në një kolltuk të madh dhe po ndërronte kanalet e televizorit. Ana hapi derën ovale të frigoriferit. Gjeti aty lëng portokalli dhe mbushi një gotë.

- Jo këtë, - tha ai. - Shiko, duhet të ketë mbetur pak lëng molle në një gotë plastike.

Ana u kthye përseri tek frigoriferi. “A thua për këtë e ka fjalën?”, tha me vete ajo. Këtë as sqepi i lejlekut se arrin dot!

- Faleminderit! - tha Ronaldi duke e vendosur gotën e madhe plastike në një tavolinë të vogël pranë kolltukut të tij. Në një moment Anës iu duk se nuk dinte ç’të bënte. Ishte heshtje dhe asaj i dukej sikur në mënyre të çuditshme po zbatonte një skenar që s’e kishte fare për qejf. Cfarë ishte kjo? Ditë pune e zakonshme apo ditë prezantimi me punën?

Perdet e lëshuara e kishin futur dhomën në gjysëm errësirë e ajo po ndjente mungesën e dritës si mungese frymemarrje. Mobiljet e rënda të stilit të vjetër dukeshin edhe më hijerënda. I përqendruar nën gjyslykët e tij të trashë Ronaldi ndiqte lajmet. Ana tërhoqi me kujdes një stol të vogël pranë vetes dhe u ul. Në televizor transmetohej vizita e Papës në Nju Xhërsi. Nga ekipi televiziv dikush hidhte pyetjen:

“A ishte vallë vërtet e rastit kjo vizitë e Papës në Amerikë, pas dhënies se verdiktit të O. J. Simpson, not guilty?” Jepeshin mendime të ndryshme. U ritransmetuan edhe njëherë reagimet e të bardhëve e të zezakëve pas dhënies se vendimit të gjykatës “I pafajshëm” dhe përsëri komente. Më pas vizita papale direkt. Një nga kardinalët i kërkoi falje Papës që po e prisnin me shi, por i ishin lutur për këtë Zotit, ditë më parë, e ja, zoti i kishte dëgjuar. U duk sikur në fytyrën e Papës u vizatua një buzëqeshje e zgjuar. Ana vuri buzën në gaz. U duk se Papa e kishte kapur humorin e atyre fjalëve.

- Ok, - tha më në fund Ronaldi duke u përpjekur të ngrihej nga kolltuku.

- Papa është më kriminel se O. J. Simpson dhe i shtriu dorën Anës për ndihmë.

***

Ronaldi u ngrit dhe nxorri një palë çelësa nga xhepi.

- Ana, të lutem merr çelësat e makinës dhe hap garazhin prapa. Në garazh ka disa thasë plastikë të mbushur me shishet e koka-kolës. Do t’i kthejmë, se duhet të jenë nja 100 copë a më shumë. Kushton 10 cent secila.

Portreti i Anës qe shpërfytyruar plotësisht. I vinte të ikte me vrap. A thua do t’ia jepte drekën me paratë e shisheve të koka-kolës?

- Të lutem më ndihmo të lidhem, - tha Ronaldi duke hyrë në makinë.

“U lidhsh e mos u zgjidhsh!” - shfryu Ana përbrenda. Kishte përdorur një thënie zemërimi të gjyshes nga ana e babait. Seç ndiente një inat të madh, më shumë ndaj vetvetes.

Makina la pas “Green Fox”-in dhe nisi të gjarpëronte përsëri buzë lumit. Buzë tij kishte edhe shelgje lotonjës si tek liqeni artificial i Tiranës. Kur ishte në shkollën e mesme ajo i kishte quajtur ato “shelgje dashurie” që lotojnë...

Këtej rotull çdo gjë ishte e bukur, romantike, veç, veç…

- Shiko djathtas! - tërhoqi vëmendjen e saj zëri i Ronaldit. Ajo ktheu kokën. Një kështjellë e larte e ndërtuar prej guri, ngrihej madhështore në anën e djathtë të rrugës, disa metra larg liqenit. Anës iu kujtua fortesa e Ali Pashë Tepelenës në Butrint.

- Kjo është Akademia ushtarake e Uest Point-it, ku punoj unë. Është nga më të shquarat në Amerikë.

- Ç’farë bën ti aty, konkretisht?

Në shqip kjo pyetje e shtruar kështu, nuk do të tingëllonte fort miqësore, por në anglisht tingëlloi normale. Kështu që edhe asaj iu duk sikur shprehu pakënaqësinë që e kishte shoqëruar orët e fundit dhe ai pati rastin të rrëfente se çfarë funksionesh kishte në akademinë ushtarake të Nju Jorkut, fjalë të cilat i mori era. Ai fliste, ndërsa Ana vështronte shelgjet lotues buzë liqenit, stolat e gurtë nën ta, që e ftonin të ulej, të shlodhej apo të hante diçka.

- Këtu është shumë bukur, - foli ajo pa iu drejtuar askujt.

- Po, por ne s’mund të rrimë këtu se jemi afër Akademisë dhe nuk dua që dikush të  mendojë… - foli Ronaldi, duke futur kokën në makinë.

Ndalën tek një restorant, dhjetë minuta më tutje.

- Këtu jemi afër stacionit të trenit, kështu që ti mund të vendosësh lehtësisht se cilin tren mund të marrësh për Nju Jork, sigurisht në varësi të drekës.

- Dhe të bisedës, - shtoi Ana.

- Çfarë nënkupton kur thua bisedës? - ia priti ai.

- Sepse ti akoma s’ma ke mbaruar historine me rusen. Si qe ajo puna e divorcit tënd? Më premtove që do të më tregoje për të. Kështu?

- Unë, në fakt, nuk jam ende i divorcuar.

- S’të kuptoj, - tha ajo.

- Është e komplikuar. Ne jetuam të martuar vetëm tetë muaj. Tani kemi dy vjet që jetojmë të ndarë, por pa divorc. Ai e vështroi Anën nën syze dhe shtoi: Ajo më donte mua vetem për grinkartën!

Ana s’u përgjigj. Ai vazhdoi:

- Unë u martova me të vetem një ditë para se t’i skadonte viza. Pas kësaj, qëndrimi i saj këtu ishte i paligjshëm dhe ajo bëhej objekt deportimi.

- Ti e doje atë, kështu? - pyeti Ana duke e vështruar drejt e në sy.

- Nuk është aq e thjeshtë. Ajo donte që unë t’i thosha “të dua” dhe unë i thashë. Unë e bëra atë për të, por ajo më deshi mua për grinkartën.

“Këtu ka diçka që nuk shkon”, - mendoi Ana. Iu duk se ai po luante me grinkartën.

- Në fillim ajo silllej shumë ëmbëlsisht, pastaj… në fakt, ne u grindëm që ditën e parë të martesës.

- Këtë nuk ma kap dot mendja! - tha Ana, pa mundur ta fshehë atë ndjenjë nervozizmi që i shkaktuan fjalët e tij të fundit.

- Ajo donte të martohej zyrtarisht me mua dhe ne shkuam në City Hall. Unë lashë punën atë ditë. Kupton? Dhe duhej të kthehesha përsëri në punë. Ndërsa ajo…

- Ç’farë ajo?

Ana donte të tregohej e kujdesshme, të mos dukej se po merrte anën e “asaj”, por përpjekja qe e kotë. Ai e dalloi nuancën në zërin e saj. Ana nuk ishte aleatja e tij.

Ronaldi heshti për pak sekonda.

- Nuk ta them! Nuk ta them, se edhe ti je nga Evropa Lindore dhe s’do ta kuptosh! - foli ai me një ton të zëmëruar dhe përplasi lugën në tavolinë. Dikush nga tavolina përbri ktheu kokën nga ata.

- Evropa Lindore apo Amerika nuk kanë të bëjnë me një grindje në ditën e martesës, Ronald. Të lutem hiqe obsesionin mbi Evropën Lindore.

Ajo desh të thoshte “mbi gratë e Evropës Lindore”, por ndryshoi mendje.

- Ne jemi miq, apo jo?

Ai la të ngrënën dhe hoqi syzet. Pastaj mori nje pecetë letre dhe nisi t’i pastrojë.

Fjalët e saj të fundit kishin bërë më shumë efekt se ç’e kishte menduar.  

“Nganjëherë, ti je e pamëshirshme”, i pati thënë Neshati, tek pinin kafe tek Pallati i Kultures në Tiranë.  

“Ndoshta e pakujdesshme, por jo e pamëshirshme”, - ishte mbrojtur ajo. “Ka pakujdesira që vrasin! - kishte qenë përgjigja.

Në fakt, ato fjalë nuk qenë thjesht pakujdesi dhe Ana e dinte mirë këtë. Ajo priti derisa ai i pastroi syzet dhe i vuri përsëri.

- Unë po përpiqem të të kuptoj, Ronald, sinqerisht. Por në këtë mes ka diçka jo të zakonshme. Grindja e parë ndodhi pikërisht ditën e parë të martesës. Duket e pabesueshme.

- Ajo mua më deshi vetëm për grinkartën.Vetëm për dokumentet. Ti nuk më beson mua?

- Po grindja si ndodhi?

- Ok, po ta them, - vendosi ai më në fund. - Unë lashë punën atë ditë për të bërë ceremoninë zyrtare të martesës dhe pas kësaj duhet të kthehesha në punë, ndërsa ajo... kërkoi të bënim një fotografi.

Ai heshti përsëri dhe e vështroi Anën ngultas nën xhamet e trashë të  syzave.

- Deri tani nuk shoh ndonjë gjë të keqe tek Evropa Lindore, - iu përgjigj vështrimi i saj.

- Një fotografi me një tufë me lule. E kupton? Ajo ishte 40 vjeç dhe donte një fotografi martese me tufë lulesh në duar sikur… sikur ishte 20 vjeç! Dhe unë duhet të humbisja edhe një orë tjetër, që t’i gjeja lulet asaj, kështu? Në fakt unë kisha lënë punën atë ditë.

Ana s’u përgjigj. Mendime e ndjenja komplekse përfshinë tërë qenien e saj. Vuri veten në vend të ruses. Ndoshta dashuria s’ka nevojë për lule. Por edhe lulet janë shprehje e dashurisë, kujdesit. Dhe kujdesi, shprehje e dashurisë. A nuk ka nevojë dita e martesës për vëmendje, kujdes? A nuk është martesa evenimenti më i rëndësishëm, të cilin e ëndërron gjithkush? “Një herë martohet njeriu!”- pati thënë një nënë e emocionuar, duke harruar që atë ditë po e martonte të bijën për herë të dytë. Ana pat vënë buzën në gaz. Por kishte një të vërtetë të madhe. S’ka rëndësi se sa herë martohet njeriu në jetë. Përsëri ajo ditë është e veçantë dhe lulet janë pjesë e saj.

- Come on, Ronald. Këtu në Amerikë lulet i pëlqejne edhe te moshuarat.

- E sheh? E dija që do të më keqkuptosh. E dija! Bëra gabim që ta thashë. Ju gratë e Evropës Lindore keni gjëra të përbashkëta.

- Faleminderit për drekën, Ronald, - iu përgjigj Ana vërejtjes së tij.

- You’r welcome. Ç’është e vërteta, ajo nuk thoshte kurrë ‘të faleminderit’, - shtoi ai.

Kjo ishte një vërejtje me vend. Vërtet që ne të Evropes Lindore s’para themi të faleminderit, - pranoi ajo me vete, por atij s'i tha gjë. Në të kundërt, vështroi orën.

- Një tren niset tani, pas 10 minutash. Tjetri pas 20 minutash, tha Ronaldi.

Ana mendoi se po të ngrihej tani, kjo do të  thoshte që mezi kishte pritur të ikte.

- Po marr trenin tjetër, - foli ajo.

- Faleminderit Ana!

Biseda ra. Minutat po kalonin në heshtje. Ai kërkonte me sy kamarierin, ndërsa Ana po mendonte për lulet e martesës. Ato ishin bërë shkak që miqësia e saj me Ronaldin kishte shkarë poshtë. Kryesisht lulet. “Ç’ditë e çuditshme martese! Rusja ndoshta e kishte dashur vërtet Ronaldin. Kishte dashur ta fiksonte ditën e martesës me amerikanin, kurse ai nuk kishte dashur të merrte as edhe një ditë të plotë leje nga puna për ceremoninë e martesës. As edhe një ditë të vetme. E pabesueshme! Pse m’u duk kaq romantik dhe i brishtë në bisedat e para në telefon? A nuk i kishte thënë se madje mund t’i dilnin lot në një film dramatik? A thua nuk kishte mbjellë lot në sytë e ruses pikërisht ditën e martesës? “Ajo ishte dyzet vjeçe dhe kërkonte lule sikur të ishte njëzet”, - kishte thënë ai.

Ana buzëqeshi hidhur. Ronaldi po vështronte llogarinë që kamarieri kishte lënë mbi tavolinë. Nxori dollarët nga kuleta, i numëroi e i vuri mënjanë. Pastaj nisi të kruajë xhepat për bakshishin e kamarierit. Dreka bashkë me tipin kushtoi 15 dollarë. Ai ngriti sytë e vështroi nga Ana. Ana nuk i u përgjigj vështrimit të tij. Qe penduar që nuk kishte marrë trenin e parë.

- Me që kemi kohë, deri sa të vijë treni ne mund të bëjmë edhe një gjë tjetër. Këtu afër është një dyqan ku mund të kthejmë shishet e koka-kolës, - tha ai duke u ngritur. Anës, sepse iu bënë bashkë lulet me shishet e koka-kolës. “Ne mund të kthejmë edhe lulet dhe të marrim paratë”, - përktheu mendimet e saj ajo.

- Ti do të më ndihmosh, apo jo? - e pyeti ai.

- Sigurisht! Deri sa të vijë treni.

Pas çdo shishe që kollofitej, nga goja e makinës elektronike regjistrohej fatura 10 cent. Kur u zbraz i tërë thesi i shisheve, fatura shënoi 15 dollarë.

- Ja tek doli dhe dreka! - tha Ronaldi sikur foli me vete.

- Hajvan! - shau në shqip Ana, pa e përmbajtur veten. - O Zot! Pse s’ka edhe makina lule-kthyese për këtë njeri?

- Tani kanë mbetur edhe 3 minuta. Ke tre minuta për t’u menduar e për të më dhënë përgjigje lidhur me grindjen që pata me ish-gruan time ditën që u martuam. Jam vërtet i interesuar të di se çfarë mendon ti.

- Je i interesuar të dish, se edhe unë jam nga Evropa Lindore, kështu?

- Jo, s’e thashë atë. Përkundrazi, pavarësisht nga disa ngjarje në sipërfaqe, ti ndryshon, u përgjigj Ronaldi, duke përsëritur po atë fjalë që I pat thënë dikur.

Ai e kishte ndalur makinën pranë platformës së trenit.

- Do ta presim trenin këtu, apo lart në platformë?

- E presim më mirë këtu. Pse të lodhesh duke ngjitur shkallët? - iu përgjigj Ana.

Treni mundohej të vinte rrëzë kodrave duke përshkuar një gjysëm harku. Natyra ishte kaq e bukur përreth. Vetëm në pak minuta ajo do të largohej nga ky vend e nuk do të kthehej më këtu. Por kishte bërë mirë që kishte ardhur, sigurisht.

- Të pëlqen vendi ku banoj unë, Ana?

“Vendi është i bukur por ti nuk shkon fare me të”, - ngriti krye zëri i saj i brendshëm,

rebel.

- Eshtë vend i bukur vërtet, - foli ajo dhe pas një çasti shtoi:  - Jetohet mirë po qe se…

- Po qe se, ç’farë?

- Po qe se ke një njeri që të ta bëjë jetën të këndshme. Ndryshe ky ishull është një bukuri e izoluar…

- Si? - pyeti përsëri ai si për t’u siguruar për mesazhin e fjalëve të  saj.

- Thashë, që nuk ia vlen të jetosh i ndarë nga bota pa arsye.

Ai s’po ia hiqte sytë.

- Po ti, do jetoje këtu? - pyeti ai.

Kjo ishte e tepërt. Ana heshti sikur s’kishte dëgjuar gjë.

Treni po gjarpëronte me shpejtësi rrëzë kodrave Kishte mbetur vetëm një minutë.

- S’më ke thënë akoma mendimin tënd për ato që të tregova. Mos ik pa më thënë ç’mendon. Dhe zëri i tij për herë të dytë atë ditë tingëlloi si urdhër. Kësaj radhe Anës nuk i bëri asnjë përshtypje.

- Kërkon mendimin tim personal?

- Po, mendimin tënd.

Ajo kishte ngjitur tashmë dy shkallë të plaftormës dhe dukej më e gjatë se ai. Po e vështronte nga lart poshtë.

- Ty nuk të pëlqejnë lulet, Ronald!

Ana nxitoi përpjetë shkallëve. Dyert e trenit mbetën të hapura vetëm për 30 sekonda. Makina e tij kishte mbetur poshtë, nën plaftormë.

“Ik o Ronald, ik!” -  tha me vete Ana dhe ndjeu se si treni e rrëmbeu me shpejtësi drejt Nju Jorkut.

Bruklin NY, 1995

©Albana Lifschin

(Nga përmbledhja me tregime me të njejtin titull, botuar në 2006)