Mu-muja - Tregim nga Avdulla Kënaçi

1.

Në burgun e Bazelit, midis të dënuarve të tjerë, prej dy vjetësh, vuante edhe një shqiptar, i cili nuk i ngulte dot këmbët në tokë. Dënimit të tij po i vinte fundi. I kishin mbetur edhe pak ditë. Ecte mbi një karrocë me rrota, duke e shtyrë me dorën e majtë. Të dy kupat e gjunjëve i kishte të thyera. Nuk kishte lindur ashtu. Ato ia coptoi, duke e qëlluar me çifte, pronari ku ai punonte. Nuk e goditi hatajet, por me vetëdije të plotë. Feliks Hofman, pronari, ishte gjuetar, nishanlli i shquar dhe çiften dinte ta përdorte mirë. Nuk bëhet fjalë këtu për rastësi. Ashtu siç ai deklaroi në polici: “Nuk u përmbajta dot kur diktova që po më përdhunohej mushqerra tetëmbëdhjetë muajshe, në mes të stallës. Po kthehesha nga gjuetia. Isha jo vetëm i fyer, por edhe i mbushur me mllef e urrejtje kur pashë sesi po keqpërdorohej malli im, aq më keq një kafshë që nuk ka gojë të flasë, por në vend të saj fola unë me grykën e çiftes”, deklaroi ai me mburrje e krenari. Fillimisht në polici e më vonë në gjyq. Kjo deklaratë “e sinqertë”, zyrtarët i emocionoi e motivoi, por më shumë ndezi flakë shoqatat në mbrojtje të kafshëve të buta e të egra. Është detyra e tyre të ngrihen në mbrojtje të dinjitetit të gjësë së gjallë. Dhe ato ashtu bënë.

Të burgosurit ishin ndarë në dy kampe, ata që e mbështetnin shqiptarin me emrin Isuf që i ndodhi kjo ngjarje dhe të tjerët që e përçmonin, e bullizonin. Sa herë ai dukej në mencë, apo në sheshin e ajrimit, këta të dytët, nuk i flisnin me emër, por me nofkën e shpifur Mu-mu.  “Hë si dukesh Mu-mu, ke parë ndonjë ëndërr të bukur me kafshë? Po derra, ke provuar, ah, kujdes, historikisht sifilizi prej derrave është përhapur…”, talleshin ata. “Zoofilik”, e quajti një tjetër i dënuar, por me titull shkencor. Aq sa e përbuznin, po aq e donin dhe e respektonin të tjerët, kryesisht emigrantët me kombësi të tjera, të ardhur nga halli në Zvicër. Ata e besonin që ai ishte i pafajshëm dhe kishte rënë viktimë e një intrige të rafinuar. E ku nuk ka racizëm, herë i hapur e herë I fshehur, lëre më që në burg racizmi është i papërmbajtshëm. Atje ai shpërthen si një shatërvan.

Isufi, edhe pse sakat, mundohej t’i shërbente vetes pa vënë në siklet as miqtë e as armiqtë e tij. Hollë-hollë i binte të ishte një vit në këtë të ashtuquajtur kamp, sepse pjesën tjetër e kaloi në spital, duke u mjekuar. Askush nuk e fyeu aty. Personeli mjekësor ishte tjetër gjë, ndërsa të burgosurit, njerëz ordinierë, të njëmijë e një të zezave. Çfarë nuk kishte aty, lloj-lloj tipash, llo-lloj racash. Po edhe këtu e kishte bërë një gabim; të parit që e thirri “Mu-mu”, i frëngëlliti bastunin pas të cilit mbahej. Dhe e goditi drejt e në ballë, për pak i iku syri derdemenit. Do ti që rrugaçët e burgut, në vend të heshtnin, u ndezën më keq. Nganjëherë e thërrisnin në kor “Mu-mu” duke imituar lopët. Ziente përbrenda si një kazan sere shqiptari Isuf Peza. Komanda e burgut bastunin ia hoqi për fare. Mesa ndalet dallga e detit, po aq prapsoheshin talljet dhe përqeshjet e të burgosurve.

- Ku të hodhi kështu era, o Isuf ziu, o Isuf pezaku, - i tha vetes kur një shkurtabiq korrozi iu drejtua pak më parë me cinizmë; e pyeti nëse i kujtoheshin se çfarë race dhe ngjyre ishin lopët e pronarit të tij, Feliks Hofman.

Edhe pse nga zemërimi e inati i kërceu ai damari i zi, mbi vetull, Isufi kafshoi gjuhën dhe nuk dha përgjigje. Nuk e duronte dot më gjatë burgun, qoftë edhe një ditë më shumë.

2.

Kishte kaluar mesi i natës dhe Isuf Peza nuk kishte vënë gjumë në sy. Të nesërmen do të linte burgun-kështjellë dhe do të ishte në liri të plotë. Kujtoi ditën e parë kur kishte ardhur në Zvicër nëpërmjet Francës. I kishin thënë se këtu ka punë në ndërtim dhe paguhej goxha mirë. Kantoni fliste frëngjisht, gjuhë të cilën ai e zotëronte mirë ngaqë kishte bërë katër vjet në shkollë të mesme. Isuf Peza vjen trupdrejtë, pak i hollë, fytyrë zeshkane dhe me sy të kaltër. Ka ca duar të mëdha, gjithë eshtra, kur të mbërthejnë, të këputin si darë. Punëtor i madh, si një makineri, ritmikisht dhe me cilësi të lartë. Zviceranët thonë: Puno ngadalë, por me kualitet, si për vete! Nuk të detyrojnë të strapacohesh, as normat nuk i kanë të larta, por kur të shohin që ulesh diku, apo thith duhan në orarin e punës, nuk të marrin me sy të mirë, ta kanë vënë vizën dhe bëjnë çmos të të largojnë.

Isufi nuk kishte nga këto vese. I qeshur, mik me të gjithë dhe i papërtuar për t’u ardhur në ndihmë të tjerëve. I pari që iu afrua, ishte buldozeristi, Feliks Hofman, një burrë midis të 30-40-tave, biond, me flokët si kashtë tërshëre, pak nursëz, por i zoti i punës, mekanik i shquar. Në një nga ato ditë, ai e ftoi për një birrë, kur kishin mbaruar punë. I tregoi se banonte tre çerek ore larg me makinë, në një fshat të bukur, rrëzë një kodre të rrethuar me pyll. Në ndonjë të diel, kur të dëshironte, ishte i ftuar mysafir në shtëpinë e tij. Kjo ftesë ishte pak e papritur për Isufin. Gjithë emigrantët thonin se zviceranët të japin para, por nuk të futin në shtëpi. Kaluan ditë dhe ai bëri sikur e harroi ftesën, por Feliksi nuk e harroi. E pyeti një të shtunë se çfarë do të bënte të nesërmen, a kishte ndonjë plan.

- Kam lënë të takohem me ca miq në një shoqatë shqiptare, - iu përgjegj. Nuk e gënjeu.

- Merr telefonin tim dhe lajmëroi se je i ftuar në një familje zvicerane dhe të jesh i bindur se ata do të japin leje, - këmbënguli buldozeristi.

- Me siguri do ketë ndonjë mur për të ngritur, - mendoi Isufi dhe i premtoi se do të shkonte.

Të nesërmen, Feliksi, i veshur me kostum, parkoi para fjetores ku ishin strehuar punëtorët emigrantë. Priti aty gjersa miku i tij u bë gati për rrugë. Isufi, qysh një ditë më parë kishte blerë një konjak shqiptar “Skënderbeu”. Ishte i vetmi produkt që gjendej në shitoret e Zvicrës. E mbështolli në një letër varaku dhe hyri në “Benzin” e Feliksit që kundërmonte erë parfum. Ishte nga ato ditë kur në qiellin e kaltër nuk kishte asnjë gjurmë reje. Bënte fresk dhe kraharori të mbushej me oksigjen. Lumenjtë rridhnin të kulluar dhe rrugës kishte më pak lëvizje se çdo ditë.

3.

Zoti Hofman banonte në pjesën gjermanfolëse. Lanë djathtas një qytet të vogël dhe gjarpëruan në ca kodra ku dredhonte një rrugë asfalti e ngushtë.

- Shikoje atë shtëpinë trekatëshe në majë të kodrës. Ajo me lule në çdo dritare, aty do të shkojmë. Për lulet kujdeset ime më, - tha Feliksi me mburrje.

- Nuk ka shtëpi të tjera rrotull? - pyeti shqiptari imigrant ngaqë nuk pa ndonjë fjollë tymi apo të dëgjonte zëra. I ngjau se nuk kishte fare fshat.

- Jo, janë 20 hektarë tokë të miat, rreth e rreth kodrës, gjer në rrëzë të pyllit, - tha me mburrje zvicerani.

Sa mirë, mendoi Isufi, por nuk e tha me zë. Kodra plot bar, si një vezë rrumbullake, pa një gur, më tej pylli. Me siguri nga pylli duhet të rrjedhë edhe ndonjë burim uji. Njëzetë hektarë, njëzetë fusha futbolli. Këta nuk kanë pasur kurrë luftë dhe pronat i kanë trashëguar brez pas brezi. Gjethja është e gjelbër në të errët. Kështu del gjethja kur rrënja ngopet me ujë dhe pleh. Tokë e bekuar, tha dhe mendimi shkoi e iu ndal në shkurret e Pezës, në Shqipëri.

Para se të hynin brenda shtëpisë, Feliksi i tregoi tufën e gjedhëve, lopë të racës hollandeze të shpërndara në livadh. Ishin shkallë-shkallë, mëmat qumështore, mëshqerrat, viçat dhe një dem i zi. Isufi i numëroi dhe gjithësej i dolën njëzetë e një krerë.

- Jo, - i tha Feliksi - janë 23, dy lopë i presim me orë të pjellin dhe i kemi lënë brenda stallës.

Mysafiri shqiptar vuri re se kullota rrethohej me një tel që arrinte gjer tek turiri i lopëve.

- Nuk dalin dot nga teli? - pyeti kureshtar.

- Jo, përmes telit kalon një rrymë elektrike 12 Volt dhe lopa fillimisht e prek me turi, kur ndjen dridhjen elektrike, nuk guxon ta cekë më. Teli bën punën e bariut.

Të zgjuar këta zviceranët, tha me mend Isufi, dinë se si të kullandrisen. Centi nuk u shkon dëm. I zoti i shtëpisë udhëhoqi dhe shqiptari si një qingj manar e ndoqi mbrapa. Tek dera i priti një grua fytyrërumbullakët me sy gështenjë, pak me bisht, e veshur thjesht dhe pa tualet. Mbante një përparëse ku ishin stampuar lloj-lloj frutash. Gjoksin e kshte paksa të hapur gjer tek e prera e futës.

- Ursula, - u prezantua ajo. Nga hutimi, Isufi harroi të thoshte emrin e tij, por i erdhi menjëherë në ndihmë Feliksi duke e shqiptuar të rrokëzuar emrin dhe mbiemrin e tij.

- Nga Turqia është? - ndërhyri e ëma që nga qoshja ku ishte ulur mbi një kolltuk me një mbulesë gri përsipër, si flokët e saj.

- Jo, nga Shqipëria nënë, këta kanë qenë katolikë, por Perandoria turke ua ndërroi besimin, i mashtroi duke u dhënë privilegje, por në shtëpi i luteshin Krishtit, - i tha i biri.

- Burrin e parë unë e kam pasur bankier, më thoshte vazhdimisht se vetëm shqiptarët janë të besës në punën e parave, të tjerët gënjejnë e duan të ta hedhin. Ai fliste mirë për ta.

- Edhe ky ashtu është, nënë, - i tha ai.

Ja ku e nxorën kokën, - mendoi Isufi - këta duan të bëjnë ndonjë transaksion, ose shplarje parash, ndryshe nuk ka pse të më sjellë këtu në këtë majë kodre. Një qëllim e ka. Këta e zënë lepurin me qerre, jo si puna jonë që e themi pa pikë takti çfarë kërkojmë. Shih si buzëqesh nusja e shtëpisë, duket se ajo i di të gjitha qëllimet e kësaj vizite. Duhet të jem i vëmendshëm, të mos ma hedhin.

- Keni pasur, keni mbajtur bagëti në shtëpitë tuaja? - pyeti plaka.

- Posi jo, ne bagëtia na ka mbajtur gjallë. Unë jam me origjinë nga një fshat afër Tiranës. Kur na tepronte bylmet, e shisnim në qytet, por prodhonim edhe grurë e misër, sa për vete.

- Di t’u shërbesh lopëve? - ndërhyri Feliksi.

- Posi jo, madje edhe t’i mjel me duar.

- Di kur duhet t’i ushqesh, si ta kombinosh ushqimin, kur t’u hedhësh kripën, kur t’u japësh ujë?

- Të gjitha i di. Tek ju është shumë e thjeshtë sepse vura re që keni depo silazhi, ujë brenda stallës dhe mjelje elektrike.

Ursula uli në tavolinë drekën, së bashku me verën. Lexoi shishen, ishte prodhim italian, marka “Cabernet Sauvignon”, nga më e shtrenjta, pikërisht ajo që atij i më pëlente më tepër. Filloi të provojë gjellët. Vuri re se kishin një shije dhe aromë që nuk e kisha ndeshur në restorante, por nuk guxoji të pyeste. Tamam sikur të ishte brenda mendimeve të tij, Ursula e pyeti:

- Ju pëlqejnë gatimet?

- Nuk kuptoj ky mishi i pjekur, me çfarë është gatuar?

Ajo qeshi me gjithë shpirt. Duhet të jem skuqur, tha me vete. Mos vallë kishte bërë pyetje të gabuar? Pse qeshi aq shumë? E dha përgjigjen shpejt:

- Unë prisja të pyesnit qysh në pirunin e parë, jo tani që po mbaroni pjatën. Është mish viçi i freskët, gatuar në ajkë qumështi si qëmoti. Tani nuk gatuhet më kështu. Mua ma ka mësuar ime më, ndjesë pastë. Prindërit e mi kanë vdekur dhe ata më lanë trashëgim këtë truall, këtë pronë. Amaneti i tyre: Mos e shit këtë vend, merru me lopët, ato do të bëjnë të pasur. Unë kam mbaruar shkollën e lartë për veterinari. Por nëna e Feliksit po plaket, nuk ka fuqi të më ndihmojë. Na duhet një njeri, një krah pune i fortë.

- Po, - tha Feliksi - unë sot të kam ftuar me qëllim të të njoh me familjen, sidomos me Ursulën. Ajo ta shprehu e para propozimin dhe unë e kuptova që ajo të pëlqeu. Tani është radha jote të përgjigjesh.

- Ne në Shqipëri kemi një proverb, mos premto në pije e sipër, më lini të mendoj. Më parë desha të di sa është rroga dhe ku do të fle?

- Rroga do jetë pesëdhjetë përqind më e madhe sesa në ndërtim dhe fjetja së bashku me ne.

- Mua më mjafton të jeni i lidhur me punën, t’i doni lopët siç i dua unë, të tjerat ua mëson puna, hap pas hapi, - tha Ursula qetë-qetë.

Kuptoi se ajo vendoste, prona dhe malli ishin të asaj. Kuptohej se ka bërë një martesë të kondicionuar. Atë natë fjeti aty, nuk deshën ta lënë të ikte. Dhoma që fjeti ishte një apartament më vete, me banjë, kuzhinë dhe dalje nga ana e stallës. Duhet t’i vije rrotull nga jashtë shtëpisë që të hyje aty. Kur po pinin kafen e mëngjesit, ata e pyetën edhe një herë nëse i pëlqente puna, dhoma e fjetjes dhe familja. Ursula e shikonte në dritë të syrit dhe i ngjau se ata sy i luteshin të pranonte. Uli kryet dhe padashur vështrimi i mbeti tek pulpët e saj, forma të përsosura. I ngjau sikur zuri prushin me duar. I ngriti sytë me vërtik. U dha të njëjtën përgjigje; më lini dy ditë afat ta mendoj.

4.

Pas dy ditësh Feliksi e priti sa mbaroi punën. E ftoi përsëri për një birrë.

Bisedën e filloi kështu:

- Kam dy lajme të gëzuara; edhe nëna ime, edhe nusja të admirojnë dhe e dyta, nëse do të fillosh punën tek ne, Ursula të fal një nga automobilët e saj, “Golfin”, përgjithnjë.

Kjo e fundit e gëzoi shumë, kishte gjithë jetën që ëndërronte të kishte një makinë, por çfarë çmimi do të paguante vallë? Pranoi. I duhej edhe një muaj të mbyllte kontratën provizore me ndërtuesit, por të gjitha veprimet burokratike i kishte rregulluar Feliksi, atij i shkonte fjala. Ishte i domosdoshëm për kompaninë, sidomos për mjetet e rënda.

U mbart menjëherë në vilën rrëzë pyllit. Po flinte në një dhomë të ngrohtë, me dush të pandërprerë dhe ushqim të mirë. Nuk e kishte fare problem të pastronte stallën, të ushqent dhe ujiste lopët. Për mjelje vinte vetë Ursula. Ishte shumë manjake për pastërtinë. Aty mësoi një gjë të re. Qumështi, ende i ngrohtë përfundonte në punishte nëpërmjet tubave plastikë. Nga që ishin në kodër, qumështi arrinte në baxho, ose fabrikë, siç i thonin ata, me rrjedhje të lirë. Pas çdo mjelje, tubat laheshin me ujë të ngrohtë. Veç mjeljes, Ursula nuk pranonte që ai të ndërronte kasetat në magnetofon. Kur në një rast vuri vallen tironase me klarinetë, erdhi që nga shtëpia e alarmuar:

- Çfarë bën, po m’i mëson lopët me folklor shqiptar?! Të lutem mos e përsërit më këtë gjë, nuk e sheh që unë kam zgjedhur për to vetëm kompozitorët klasikë?!

Këta janë të gjithë të lojtur, tha me mendjen e tij. Këtu nuk marrin vesh njerëzit nga muzika e jo më të dallojnë lopët se ato kasetat e mia janë valle popullore me klarinetë. Me këtë muzikë, thotë kjo, u tremb qumështin lopëve.

Kishin një nga krerët e lopëve problematike. Kur milej, ajo me një shpejtësi dhe befasi të jashtëzakonshme vërtiste bishtin si një kamzhik mbi fytyrat e tyre. Sidomos mbi Isufin. Kjo po hakmerret, i thoshte Ursula, duhet ta kesh goditur ndonjëherë, pse nuk më fshikullon edhe mua?! Nuk duroi më dhe iu kthye: Po kërkon dem, kërkon mashkull, do të ndërzehet. Nuk i kam mësuar këto në shkollë, ti po tallesh me mua, i tha ajo e zemëruar.

Kohët e fundit filloi të mbante dietë. Thoshte se ishte shtuar kile dhe nganjëherë rrinte pa ngrënë. Gjithë fustanët e vjetër dhe pantallonat i rrinin të gjera. Vazhdimisht, si pa të keq, e pyeste se a e pëlqente ashtu, elegante. Pyet burrin tënd, i thoshte ai me humor. Ku ta gjej, thoshte ajo, gjithë ditën unë jam me ty në stallë. I tha se do të sëmurej dhe vërtetë u sëmur.

Një ditë i ra të fikët duke mjelë lopët. E priti në duar, e mbajti pezull dhe e nxorri në ajër të pastër. Kur u përmend, iu lut ta mbante ashtu në duar, ndërsa njerin krah e kishte rrotulluar rreth qafës së tij.

U vizitua dhe mjeku i tha të zgjidhte ushqimin, të hante më shumë fruta, peshk dhe asnjëherë mish gjedhi. Ishte koha e luleshtrydheve. I tha Feliksit se do të shkonte në pyll me Isufin të mblidhte luleshtrydhe. Dakord, i tha ai, por mos u futni thellë në pyll. Unë e deshifrova porosinë e tij, por ajo nuk i ra në të nënkuptimit. E shoqërova në pyll, por ajo ishte e pakënaqur.

Ti më rri larg, më mban distancë, pse, e pyeti. Dhe ai iu përgjigj: Pylli ka sy dhe veshë. Të nesërmen i dha të drejtë. I shoqi kishte shprehur xhelozi për miqësinë e tyre, pastaj me zë të ulët dhe si fajtore, tha: Në pyll unë desha të më mbaje në duar, si atëherë kur më ra të fiktë. Përdori një shprehje shqiptare që asaj i pëlqeu shumë: Kripa në gjellë e kripa me karar.

Kaloi rreth një muaj dhe at ishin si të huaj me njëri-tjetrin. Kalonte pranë tij dhe ulte sytë përtokë. Nuk e dinte çfarë mendonte në ato momente. Kishte kaluar mesnata dhe dëgjoj një të trokitur të lehtë të derës ku flinte. Ajo ishte me këmishë nate. E porositi: Mos e ndiz dritën, Feliksi para një ore mori në telefon dhe nuk vjen sonte, ka defekt një ekskavator dhe u duhet pa tjetër ta rregullojnë. Varet puna e tetë punëtorëve për nesër. Nuk e besova, por ai më kaloi në telefon përgjegjësin. Tani më merr në duar, je i sigurt që askush nuk të ndjek.  Ashtu bëri, e futa në shtratin e tij dhe ndodhi ajo që ndodhi, u dorëzua, nuk u përmbajta më. Afër mëngjesit doli e lumtur. U zgjat mbi majat e gishtrinjve dhe e puthi fort në gushë. Tani, i tha, vëri ato muzikat me valle Tirone, unë do zgjohem me Bethovenin. Qeshi në errësirë.

E ja kështu vazhduan nja tre muaj të tjerë. Ishin të dy të gëzuar. Ishin të dy të marrë, por të lumtur. Ata nuk kishin kuptuar që e ëma e tij i ndiqte hap pas hapi dhe fotografonte pa ndërprerë. Dashuria është e verbër, është idiote. Si nuk u shkoi mendja tek ajo plakë tinzare? Ursula kërkonte prej tij një fëmijë dhe atij nuk i ishte mbushur mendja ende. Ajo kishte dyshime se i shoqi i saj ishte steril, nuk mund të linte trashgimtarë. Çfarë nuk do falte të kishte një fëmijë! E dëshironte këtë nga thellësia e zemrës, e shpirtit.

Gjëma ndodhi kur Ursula ishte për vizitë tek mjeku. Isufi ishte duke mjelë lopët kur tek dera shikoi një grykë çifteje.

- Mos lëviz qen shqiptar, do të lë të gjallë, por do m’i paguash të gjitha tradhëtitë. I kam me fakte, të gjitha dashuriçkat tuaja të filmuara.

Tërhoqi këmbëzën dhe e goditi të dy gjunjët me çifte. Ra pa ndjenja. Mendova se kaq e pati. Ai i uli pantallonat dhe lajmëroi policinë. “E gjeta duke më përdhunuar mëshqerrën”, deklaroi nën betim. Isufi u përmend në spital. Kishte humbur shumë gjak. As bëhej fjalë të ecte me këmbët e veta.

5.

Afër mëngjesit, Isuf Pezën e mundi gjumi. Ai kishte rënë në shtrat me rroba veshur. Nuk po kuptonte, ishte në ëndërr apo në jetë reale. E kishin vënë në mes një tufë lopësh dhe pëllisnin në një kohë të gjitha: “Muuuu…”. Ai ishte i vetmi dem midis tyre. Një dem i zi me brirë çeliku. Ai u thirri lopëve pushoni, po ato buluritnin e pëllitnin edhe më shumë: “Muu-muu-muu-mu…”. Ai, Demi, nuk duroi më, gërreu tokën me thundra, ngriti tym dhe u sul me brirët e çelikut. U çau zorrët me radhë. “Mua jo, mos…” thërriti me zë njeriu një mëshqerrë. “Kush je ti?”, e pyeti Isuf Peza. Ajo hoqi lëkurën nga koka dhe ai e njohu. Ishte Ursula. Po këta të shtrirët? Oh, Feliks Hofman, burgaxhijtë që e tallnin, gjykatësit që e dënuan, policët e korruptuar….

Një rreze dielli i lodroi mbi fytyrë dhe ai hapi sytë. Paskësh qenë në ëndërr.

***

Në shtëpinë në kodër vazhdonte jeta si zakonisht. Në të njëjtën orë shtrohej darka. Plaka nisi të lutej. U duk sikur fryu një erë dhe u hapën kanatat e dollapit. Doli një grykë çifteje, pastaj një zë si një bubullimë.

- Poshtë këmbëve keni nga një fletore dhe stilolaps, që të tre shkruani historinë e vërtetë të mëshqerrës me shqiptarin Isuf Peza, firmoseni dhe mos harroni të vini datën e sotme. Nëse refuzoni do t’u vras një nga një, të parën plakën dhe Ursulën të fundit.

Heshtje. E para foli Ursula:

- Unë nuk dija gjë për komplotin, por do të shkruaj çfarë më kanë pohuar këta të dy.

- Të lutem na kurse, unë e kurdisa planin, po shkruaj këtu të vërtetën, - tha Feliks Hofman, dyllë i verdhë në fytyrë.

Jashtë prisnin dy pezakë me makinë të ndezur.

- I mora të tri deklaratat, sot kam rilindur, - tha i gëzuar Isuf Peza duke tundur tri fletë fletoreje si flamur fitoreje.

Të pasnesërmen deklaratat u botuan në shtypin zviceran. Gjyqi u përsërit dhe shqiptari emigrant nga Peza, për të gjitha vuajtjet dhe burgun, u shpërblye aq sa nuk ia kishte rrokur mendja kurrë. Kjo ishte historia e Mu-musë. Nëse nuk e besoni, shfletoni shtypin zviceran, aty do ta gjeni.

©Avdulla Kënaçi