Letërsi

Qielli im- Poemë nga Ilirian Zhupa

Nga: ILIRIAN ZHUPA

ATI

Pjesa e parë

1.

Në emër të Atit, 
Që e kërkoj dhe s’e shoh asgjëkund,
Po thonë se banon diku 
Në qiejt e lartë, të pafund.
Në hapësirën që mblidhet dhe shtillet
Përjetësisht pa cak e pa anë,
Shfaqet një çast e prapë fshihet
Nga sytë dhe veshët tanë.
Sipër nesh, brenda nesh, përbrenda,
Poshtë edhe lart
E parrokshme në prekje si ëndrra,
Po e ndjeshme në gjak.
Dhe thonë na mban gjallë
E na mbron e na sheh,
Gatuan në magjen e rrallë
Dritë, terr e rrufe.
Na dërgon dashuri e urejtje, 
Paqe, lindje e luftë,
Nginjie, pasione dhe etje, 
Uri njerëzore dhe bukë.

Për mëkatet që bëmë dhe do bëjmë
S’ndëshkon ne, po birin e vet...

...Dhe na ruan siç ruajmë gjërat
Në këtë enë qielli të qelqtë.

Qielli im,
Mos je vallë cipa e vezës brenda së cilës gjallon jeta ime,
Lëvozhga që sigurisht do e thyej
Kur të vendos të dal hapësirave?

Nëse je vërtet zhgualli i gjallesës sime të brishtë,
Lëkura e tokës që fsheh ethe dhe plagë të gjakta,
Lëkura e maleve, mbuluar në majat e zhveshura me borë e me ngricë,
Si me bandazhe të pastra.

Nëse je pelte e kaltër, që mban pezull në ajër diellin dhe shpendët,
Gjer në perëndim të ditës e pastaj i lëshon përdhe,
Siç lëshojmë përdhe jo sendet, po vezët dhe dashurinë tonë që çmendet,
Të ngrohen e të çelen atje.

Nëse je ankth gjumi që fryma të bëhet vesë çdo ag mbi fijet e barit,
Dhe qumështin e ditës e derdh dalëngadalë mbi gjendjen përqark,
Duke na sjellë rizgjimin, ndijimin, të prekurit, të parit,
Ke hak.

Bëhu tejqyrë të shoh larg dhe jashtë, 
Mos më verbo me ditën tënde
Që më shfaq vetëm blunë, të cilën s’e përshkon dot shikimi,
Me një diell verbues,
A me një lëvozhgë të mbetur hëne,
Me pak re të shprishura pendimi.

Me pak erë fëshfëritëse,
Kur ti merr frymë e dihat angështie,
Me ca gjëmime e litarë vetëtimash, 
Ku varen vetëm breshëri dhe shiu,
Dhe s’ngjiten e zbresin dot, pavarësisht prej tundimeve, 
As Ati, as Njeriu.

5.

Në vend të syve
Unë pashë te ajo dy copa deti e qielli të kaltër,
Kur rashë në dashuri.
Duke dashur atë, o qielli im i ajërt,
Më shumë të desha ty.

6.

Ti je mitra e butë delikate, 
Që i mban brenda të gjitha,
Magja ku gatuhen dhe nata dhe dita.

Arka biblike e Noes
Në mes të vrimave të zeza,
Gjeli dhe pula, fara dhe veza.

Ti je mëma e ujërave 
Që bëhen kroje e lumenj të pastër,
Dete dhe oqeane, që gëlojnë nga jeta e kripur e kaltër.

Lëmesa e bimës,
Cipa e lëngëzuar e syrit,
Që mbrojnë në emër të Atit dhe Birit.

Ti je një djep që përkundet
Si nga një dorë amësie,
Që na ushqen me heshtje, dritë dhe hije.

Që na lind e na vdes, 
Me një dashuri të rrallë,
Vetëm nga urdhëresa të na mbash gjallë.

Ti je kujtimi po dhe kuptimi,
Në këtë botë mohim-krijimi. 

7.

Burri është farëhedhësi
Që mbjell gjithësinë,
Gruaja është toka
Që lind frymë dhe bimë.

8.

Piktura ime në qiell, s’ngjan me pikturën time në tokë, është ndryshe,
Atje prej avujsh dhe drite, këtu prej mishi, uji dhe kocke të mprehtë,
Atje një pikture futuriste,
Këtu një statujë e zënë në rrjetën e hijes së vet.

Atje është e lirë të shkojë në dhera dhe dete të tjera, pra ku të dojë
Pa kartë identiteti me shenja gishtash dhe pa pasaportë për udhëtime jashtë,
Pa patur frikë se s’do e kuptojnë, do i’a zënë fjalën në gojë,
Dhe do e kthejnë mbrapsh.

Gjithmonë e kam patur zili, pikturën time qiellore, lëvizëse,
Të lirë nga kanonet, kafazi i lëkurës dhe trupit, ekzistencë njeriu,
Që ngjitet në ajër me lehtësinë e avujve të ujit,
Për t’u rikthyer në formën e shiut.

Që ngrihet në këmbë si një pemë e hajthme, si një flakë e shpejtë zjarri,
Pa u drojtur nga tymi, era dhe terri i frikshëm i trishtë,
Që bëhet dhe prishet gjithmonë për së pari,
Sërish.

9.

Në malet e Çorrajt kam fjetur në shtëpinë e atit të nënës dhe atit të atit
Nën qiejt e hapur, në një shtrat të sajuar me trungje, fier e sanë,
Dhe kam bërë të gjitha marrëzitë që kam dashur,
Në moshën kur isha si një letër e bardhë.

Jam ngjitur në malin e Çikës e në pemë, kam zbritur në shpella e në hone, 
Me gjunjët e rrjepur, duart e vrara dhe fytyrën plot vraga,
Që m’i mjekonte netëve gjyshja e thinjur dhe një hënë krejt bjonde,
Dy qeniet e mia të dashura.

Nëna e atit, Maria, i lutej Zotit çdo mbrëmje për mua,
Birin e birit të saj të vetëm.
Por nuk e dinte se do të kryqëzohesha dhe unë dikur si Jezuja, 
Në vise të tjera dhe nën një qiell tjetër.

10.

Në gjithçka që shoh, është Qielli.

Te reja e holluar e verës mbi gjunjët e palosura të maleve, 
Te prilli i harlisur që e mbulon tokën me gjelbërimin e tejdukshëm si dritë,
Te flakët fëshfëritëse të zjarreve.

Te lëkura e detit që përqethet nën dihatjet e lehta të erës,
Më shumë se nga gjallesat që mban brenda akuariumit të tij gjigand,
Me një lëkurë më të ndjeshme se lëkura jonë delikate, o njerëz,
Që e mbrojmë me veshje gjithfarë.

Qielli që më gatuan mua, duke përzier pak ujë dhe baltë,
Dhe bën të mpiksem në trajtën që kam me errësirë dhe dritë,
Me një fytyrë të paqtë në fillim si ëngjëjt që enden lart e më lart,
Pastaj me një fytyrë të bardhë që ngjan me perënditë.

Qielli që më thotë se rruga për tek ai kalon përherë nën dhe,
Me një varkëz sa trupi, ndërtuar nga drurët e pyllit,
Përmes një deriçke të vogël, që të dashurit hapin nën tokë për ne,
Që të na nisin drejt qiellit.

Gjithë jetën
Si një barë të rëndë
Qiellin e mbajmë mbi shpinë,
Po nuk e dimë,
Gjersa na rrudh dhe na thinj.

11.

Natën të shoh, ditën s’të njoh.

Hap sytë dhe përballem me gjërat e thjeshta,
Nga dimri te vera, nga pranvera te vjeshta.
Vetëm katër stinë ku vërtitet gjithë jeta.

Katër cingla ku është ngritur gracka,
Me të fshehta të turbullta e imazhe të pastra,
Brenda thesit të ajërt të horizonteve të kaltra.

Qiell pa fund e pa anë, 
Ç’bën vallë mbi ne?
Që natën ndez zjarre
E ditën i fsheh.

BIRI

Pjesa e dytë

1.

Në emër të Birit,
Që thonë se është shembëllimi i përtejmë,
Edhe i imi,
Dhe i Atit që ndjejmë.
Zbritur në tokë fshehtas,
Andej nga zbresin dita dhe nata,
Nëpër ca shkallë që s’i shohim
As në çastet tona të mbramëta. 
Gatuar me mish e me gjak
E mbarsur, e mpiksur me frymë,
Që e shquajmë përherë e më qartë,
Pikërisht për gjërat që s’dimë...
Fëmijë dashurie e drite,
Larg epshit dhe vesit,
I ngjizur pa prekje 
Ndryshe nga njerëzit.
I ardhur të rrojë mes nesh,
Si shëmbëllimi njerëzor i Atit,
Kryqëzuar siç kryqëzohemi të gjithë
Me gozhdët e ndryshkura të fatit.

Që vdes dhe ngjallet sërish
Midis tokës dhe qiellit pa anë...

Ndryshe nga etërit
Dhe nga bijtë tanë.

2.

Pasqyrë ku shikohen të gjitha dhe s’mbetet asgjë,
Qielli im, fanepsje kujtese dhe ëndrre,
Një jetë të tërë jam endur mes botës që u bë dhe u zhbë,
I veshur me avujt e frymës tënde.

Hamak i varur në degë të parrokshme nga syri,
Ku përkundemi nga pak të gjithë njëri pas tjetrit,
Unë, deti, shpendët, kafshët, bari dhe pylli,
Të gjallët dhe të vdekurit.

Kapriçio pasqyrash të thyera ku kryqëzohemi të rrojmë,

Gjendemi, humbim, vazhdojmë...

3.

Qysh kur linda kam dashur të të shoh, të të prek,
Të të mbart mbi shpinë
Si udhëtari bohçen e vet.

Nën një diell djegës, nën një hënë të plotë,
Të të tërheq
Si hijen time mbi tokë.

Të më veshësh me pëlhurat që end në avlëmendin tënd,
Me retë, me borën e shiun, 
Kopsitur nga breshëri i argjendtë.

Të më ndiçosh me dritë e të më mbulosh me terr,
Të më bësh dhe ngricë
Edhe ylber.

Të më shpiesh atje ku bashkohen qielli me detin,
Të më mësosh të fluturoj me shpendët
Dhe të notoj me peshqit.

Të mugulloj me barin që ushqen insekte e gjallesa,
Që thahet e mbin
Sërish nga rrënjët e veta.

Të më veshësh siç di ti, jo si morali dhe nëna,
Të lakuriqtë nga jashtë, 
Të mbrojtur nga brenda.

4.

Çdo pranverë pemët lidhin fruta,
Çdo natë qielli lidh yje.
Me bërthama të forta dhe me mishra të buta,
Kopsht i qershive...

5.

Një jetë të tërë më ke tërhequr lart, duke më bërë një skulpturë me ajër, ujë dhe baltë.

Po asnjëherë s’më dhe krahë dhe pendë, që të nis fluturimet dhe të të qasem si shpend.

Dhe kurrë s’më dhe lastarë që çelin dhe gjethe, që të fëshfërij me ty qoftë dhe një herë të vetme.

S’më dhe as rrënjë që të mbahem diku, ndërsa zgjatem majë gishtave drejt kupolës blu.

Më le një përzjerje midis prushit që digjet dhe bimëve, që mund të të prekë vetëm me tymrat e mi të mendimeve.

Që mund të të shoh mirë vetëm në natën e plotë, me ato shenja dritash që s’i deshifroj dot.

6.

Qiell pa fund e anë,
Në errësirë m’i tregon të gjitha të fshehtat me dritë,
Si puthja e etshme kur mbyllim sytë.

7.

Në shtyllën e trupit tënd u kryqëzova unë,
Në shtyllën e trupit tim u kryqëzove ti,
U bëmë dhe qiell, dhe det, dhe lumë,
Dhe zjarr e shi.

Qysh kur e hëngrëm mollën tunduese të epshit,
Qysh kur zgjuam djajtë dhe engjëjt nga brënda
Mbetëm të kryqëzuar te njëri-tjetri
U bëmë Ati dhe Nëna.

E lamë përjetësinë dhe pranuam të vdesim,
Gozhduar nga mëria e lartë dhe fati,
Duke u bërë dhe Juda i trembur, njëherësh 
Dhe Ponc Pilati.

8.

Detarët ndjekin shenjat e qiellit, për të gjetur rrugën në dete; këmbësorët për të gjetur rrugën në tokë. S’janë zjarre, janë fare. Netët pa yje janë një humnerë në të cilën humbim dhe shpresën, dhe rrugën, dhe ëndrrën, dhe peshën. Ndryshe nga lakuriqët e natës. Jemi krijesa të gatuar nga drita dhe të mbrojtur nga drita. Jemi shkëndija të vogla drite, që shuhemi duke u përpjekur të mbajmë gjallë zjarrin. Jemi meteorë. Jemi prushi i mbështjellë nga ky hi i shpupuritur i qiejve.

Të pikuar nga qielli, ndjekim e lakmojmë atë. Dielli na verbon, yllësitë na qetësojnë. Dielli na arratis prej vetes, yjet na kthejnë te vetja. Dielli na ndez lakminë, yjet na ndezin ëndrrat. Jemi midis qenies dhe sendeve. Midis avullit dhe kondensimit. Midis gjumit dhe zgjimit. Midis mbarsjes dhe dështimit. Jemi midis zjarreve të vegjël të natës që regëtijnë për së largu me ca shenja kuptimplota. Lentja jonë qiellore, e vendosur mbrapsh, na zmadhon ç’kemi afër për të na bërë rob të sendeve. Dëshmorë të trishtë të sendeve.

Vallë kjo është arsyeja që të dashurit tanë përpiqemi t’i çojmë në qiej, si Noja. Jezusin, Kasiopenë, Kristin, Orionin, Lisianin, Gjuetarin, Odisenë, Karrocierin, Aleksandrën, Herodotin, Skulptorin...

Në Rrugën e Qumështit, te Ylli i Mëngjesit, Flokët e Veronikës, Sytë e Valentinës...

Duke u dhënë me vete veglat më të domosdoshme: Shkallë, Orë, Lira, Ujëmbajtës, Arra, Skepar, Kompas, Vela, Furra, Lumë...

Në shoqërinë e shpendëve dhe kafshëve që popullonin botën: Arusha e Madhe dhe Arusha e Vogël, Mjellma, Qeni i Madh dhe Qeni i Vogël, Zogu i Parajsës, Shqiponja, Xhirafa, Qentë Gjuetarë, Balena, Pëllumbi, Korbi, Delfini, Peshku i Artë, Kali i Vogël, Gjarpri i Vogël, Zhapiku, Lepuri, Ujku, Macja e Egërr, Palloi, Peshku Fluturues, Dhelpra, Miza,...

I kemi çuar të gjitha në qiell për mos i humbur në tokë? Pasi ndjehemi kalimtarë në këto dhera dhe ujëra. Me mend e kemi braktisur çerdhen tonë të ngrohtë, qiellin tonë të ajërt, për t’u vetëkryqëzuar sërish tej, te Kryqi i Jugut... (?!)

9.

I pari vizitor që u nis nga toka për të arritur në qiell, thonë ishte Jezuja.
Që shkon dhe kthen si korrier midis nesh dhe Atit të madh,
Me shumë plagë në trup, në këmbë dhe në duar,
Që kullojnë gjak dy mijë vjet me radhë.

Qysh kur kuptuam këtë braktisje të shenjtë, deshëm të shkojmë dhe ne,
Në qiejt pa fund, si fëmijtë mëkatarë të mbushur me lakmi dhe ëndrra,
Ndaj kemi çuar më parë gjërat tona më të dashura atje,
Duke mbetur vetë bosh nga brenda.

10.

Qielli im, këmishë e leskëruar,
Endur çdo ditë
Me një fill e copë tjetër, 
Arnuar me dritë dhe mballoma.
Janë yje ata që digjen së tejmi,
Apo gjaku i plagëve tona.

11.

Qielli është lëkura e dheut,
Tej së cilës duam të shkojmë,
Zogj që dalim prej vezës dhe prej lëkurës sonë.

Duam të arrijmë më tutje
Se caku i fundit i syrit,
Si shëmbëllesa të reme mëkati të Atit të shenjtë dhe Birit.

Atje ku s’shkon hapi, shkon syri,
Kur qielli është i pastër si qelqi,
Nëse ëngjëjt nuk munden më tej, përherë në ndihmë na vjen dreqi.

Atje ku s’shkon syri shkon mendja, 
Atje ku s’shkon mendja shkon fryma,
Për t’i ndarë yjësitë që s’janë tonat, në jotja dhe imja.

SHPIRTI
Pjesa e tretë

1.

Në emër të Shpirtit,
Që është ajër i lehtë, dritë dhe frymë,
I zbritur në mënyrë të mistertë
Te trupi dhe gjaku ynë.
Shpirti im, shpend e shpendra,
Me tinguj makthesh përqark,
Mbajtur gjallë nga buka dhe ëndrra,
A lakmia jonë e pacak.
Fëshfërimë e gjethit të hollë,
Mërmërimë që s’bëhet dot fjalë,
Dashuri dhe pasion i njomë,
Që digjet pa tym dalëngadalë.
Velë që na shtyn për lundrim,
Nëpër dete dhe oqeane të sertë,
Ku na mbyt, e na sos, e na shkimb,
Që të jemi një herë të vërtetë.
Na kujton se mes gjithë mrekullive, 
S’jemi zotër po thjeshtë këmbësorë,
Kalimtarë, mbështjellë me qiej,
Që e zbresim trurin në zorrë.

Që e bëjmë syrin tonë të brishtë,
Këtë copëz që qiejt na dhanë..

Jo një spektër të rubintë mrekullish,
Po një armë ndaj të ngjashmëve tanë.

2.

Qiell - çerdhe e madhe e shpendëve.

Këta shpirtra të vegjël që fluturojnë nëpër erë,
Shpesh më të mpakur se një shami e nderë.

Shpendë që këlthasin me gaz e me dhimbje,
Nga pesha e qiejve që mbajnë sipër tyre.

Asnjëherë s’e kuptova nga ky ajër i njelmët,
Bien zogjtë apo gjethet, 
Vjeshtë më vjeshtë nga pemët.

Bie breshëri a shiu,
Shpirti a ëndrra,
Apo vetë njeriu me gjithë çfarë ka brenda.

Dikur në hapësirat e tua të kaltra,
Ngjitej vetëm shpirti
Dhe ca gjallesa të pakta.

Tani ngjiten njerëz që fluturojnë mbi botë,
Dhe zbresin më pak se zogjtë në tokë.

Dhe shpirti, banori i përjetshëm i qiejve,
Përpëlitet si shpend 
Përzhitur rrufeve.

Mos vallë 
Shpirti struket poshtë guvave dhe honeve
I trembur nga zhurrma e avionëve?

3.

Dashuria,
Kurdiset përditë nga pak,
Si ora.

Dhe shpirti.

4.

Të prita që të vije me sytë ngulur nga qielli
Në vendin tënd andej, verbues më erdhi dielli.

Në netët sterrë të zeza, u enjta dhe u mpaka,
Fustanin tënd të zi e kishte veshur nata.

Në thellësi të syve, imazhi yt përbrenda,
Fytyrë prej parafine, në qiell shfaqet hëna.

Në shtegun ku të prisja, as frymë e zë njeriu,
Në vend të hapit tënd, në gjak dëgjohet shiu.

Në vend të fjalës tënde, në vesh heshtja e thellë,
Ku shpirti përpëlitet, si gjethi nëpër erë.

Në daç të shkosh do vish, në daç të vish do rrish,
Me trupin tënd të gdhendur, si një brilant magjish.

5.

Atje, në qiell
Si në një sepete të madhe,
Janë mbyllur zhurmat dhe dritat e botës.
Janë mbyllur 
Fëshfërimat e brishta të krahëve,
Të njerëzve, shpendëve dhe zotave.

Janë mbyllur misteret 
Triumfet, dështimet,
Haretë dhe frikërat e reja, të lashta,
Që rriten 
Mes luftës së egër të fqinjëve
Dhe digjen si kashta.

Më jepni një çelës 
Të hap derën e rëndë,
Të shtëpisë së trupit tim dhe kozmosit pa masë,
Një çelës prej shpirti 
Që nuk thyhet më,
Në këto kyçe dyersh të mbyllura nga jashtë.

6.

I ardhur nga qiejt,
Jam braktisur në tokë.

Vëlla për shpirt i Robinson Kruzosë.

7.

Qielli im - robë e vjetër, s’’të lë dot të vesh një tjetër. Mbi këtë tokë të harlisur shumë, s’di në je grackë a akuarium. S’di në derdh së lartmi si breshëri dhe shiu edhe lëndën e brishtë që mbushet njeriu.

Këtë lëndë të ujshme, të butë e të fortë, që e bën të endet një copë herë mbi tokë. Gjer në çastin e mbramë kur fundoset në honet e thella, dhe shpirti shqyhet si nga anija vela.

Ata që do vinë, si arkeologë të etur, do gjejnë veç copëza nga trupi mbetur. Po asnjë shenjë nga shpirti me pasione e andrralla, veç prushit të fjetur që struket te fjala.

8.

Në këtë grumbull të shkretë dheu, uji, balte dhe zjarri,
Gjithçka ish e fjetur në gjumin e madh e pa zgjim,
Gjersa erdhi një avull e mjegull e lehtë për së pari,
Si frymë.

Gjersa toka veshi këmishën e saj të ajërt, të lehtë,
Duke bërë alkiminë e lëndës dhe dritës,
Nga të cilat ca grimca të vogla dolën në jetë,
Prej shpirtit.

Në botën që zgjohej,
U rritën bashkë që të trija,
Fryma, shpirti dhe pastaj dashuria.

9.

Ku ndryshoj unë nga bimët dhe kafshët që piqen nën saçin e qiellit,
Nga mijëra gjallesa që gëlojnë në thellësitë e errëta të detit,
Nga mijëra bimë e pemë, që mbahen në tokë fort me rrënjë,
Për të ngritur mbi truall shatërvanët e tyre të gjelbër në këmbë.
Nga algat që lindin e vdesin për të mbajtur gjallë peshqit,
Që japin e marrin vetveten për shkak të njeri-tjetrit.
Nga krimbi i tokës dhe brumbulli që bën toptha balte,
Nga fluturat, bletët e mizat që shpërndajnë sëmundje e pjalme.
Nga kunadhja e kaftë dhe lepuri i hirtë i dëborës,
Që shtrohen në sofrën e grifshës, shqiponjës dhe sorrës.
Nga pema e frutit, nga pylli i egër që dua,
Që rriten për vete por edhe për mua.

Të gjitha kanë frymë dhe shpirt, janë bashkëudhëtaret e mia,
Po unë kam një të fshehtë të magjishme që është dashuria.

10.

Dashuria ime
Që vishet e mbulohet përditë,
Për të m’u shfaqur veç natën e lakuriqtë.

11.

Ç’moshë ka shpirti im 
Që ravgon në hapësirën e thellë,
Moshën e dritës, moshën e territ, moshën e shiut dhe mjegullës?

Moshën e yjeve
Që lindin e vdesin në qiejt e natës,
Moshën e ngjyrës, të bardhës, të zezës, të blertës, të kaltrës.

Moshën e tingullit,
Pëshpërimë e gjëmim, duf e ankth,
Që na fton e na hesht, por e duam prapë.

Moshën e bukës së frymës,
E të bukës së barkut,
Moshën e eshtrave a moshën e gjakut.

Shpirti im 
Që e ndjej po s’e shoh e s’e prek kursesi,
Fillim dhe fund e fillim përsëri.

Mosha jote,
Në këtë pafundësi gjithësie,
Është dhe do të mbetet një moshë dashurie.

Prill 1997 – Gusht 2015