Korça - Nga Edison Ypi

Nga: Edison Ypi

Korça është një Zonjë e madhe me motra e vëllezër shumë. Motrat e Korçës janë Vjena, Roma, Londra, Praga. Vëllezërit e Korçës janë Parisi, Berlini, Milanua, Budapesti. Korça ka dhe plot kushërinj e kushërira, kunata, nipër, mbesa; Tiranën, Ersekën, Selanikun, Bukureshtin, Athinën, Stambollin, Zagrebin, Prishtinën, Shkupin.

Mpleksja e mesdhetarizmit me kontinentalizmin, e bën Korçën një qytet absolutisht magjik, dhe udhëtimin drejt saj definitivisht magjepsës, të tillë që nuk të mërzitet kurrë, edhe gjithë jetën të shkosh e të vish.

Si xhevahirët që ngado t’i shohësh janë ndryshe të bukur, edhe hijeshia e Korçës varet nga cili drejtim i afrohesh. Që udhëtimin drejt Korçës ta shijosh të tërin, në Korçë duhet vajtur i pakushtëzuar nga kthesat e asnjë rruge, ngushticat e asnjë shtegu, vështirësitë e asnjë pengese. Pra e mira është në Korçë të shkosh si zog. Në pamundësi për të vajtur në Korçë si zog, variantet e tjera janë këto:

T’i afrohesh nga perëndimi. Kur ndodhesh mbi majë të Qafës së Thanës, ndërkohë që ndjen se nga pas mesdhetarizmi i ngrohtë po jep shpirt, përpara po lind një fllad i ri, një magji e re, kontinenti.

Po t’i afrohesh Korçës nga lindja, pra nga Devolli, provon ndjesinë e kundërt. Nga pas lë freskinë kontinentale, ndërsa përpara të pret ngrohtësia mesdhetare, Korça e butë dhe e ngrohtë.

Ardhja në Korçë nga jugu është me zarar. Nga Gryka e Këlcyrës, Lugina e Vjosës, Leskoviku, Kolonja, ke bërë mbi 100 kilometra mes bukurive më tronditëse të planetit gjatë të cilave je prekur nga “Sindroma Stendal”, pra nga bukuria që lodh dhe sëmur. Pra po erdhe në Korçë nga jugu mund të çmendesh ose të vdesësh.

Udhëtarët me shije estetike më të sofistikuara mund t’i aviten Korçës edhe nga drejtime te tjera. Nga Gramshi nëpër rrjedhën e Devollit për të dalë në Maliq, pastaj në Korçë. Kalimi nëpër këtë kanion me humnera dhe ujvara frymëndalëse nëpër këtë rrugë të cilën pak janë ata që e dinë se ekziston, është udhëtim që mbetet përgjithmonë në kujtesë.

Nga Skrapari, përmes maleve. Ky variant, përveç sofistikimit të shijeve, kërkon edhe guxim, muskuj, si dhe përvojë, kushte këto që i plotësojnë fare pak fatlumë për t’u patur zili.

Nga rrëzë Malit të Thatë, Podgorie, Zvezdë, Plasë, Korçë, është variant për të ngeshmit në kërkim të rrënqethjeve estetike sa më të forta. Ky itinerar preferohet sidomos nga lasgushianë të krisur që shkojnë me shpresë se duke udhëtuar andejpari do shohin "një shqiponjë të arratisur që fluturon mbi Mal të Thatë”.

Kolonja, Poradeci, Devolli, Prespa, Voskopoja, janë 5 xhevahirët e gjerdanit të artë që zbukuron gushën e Zonjës Korçë.
Vendet ku magjepsja Korçare bëhet aq e papërballueshme sa mund të ikësh nga fiqiri janë dy: Prespa dhe Voskopoja. Njëra më magjike se tjetra janë që të dyja “Vende të Mira” si Jeruzalemi dhe Meka, ku po të jesh i sëmurë, shërohesh, po të jesh i shëndetshëm, nuk sëmuresh.

Voskopoja dhe Prespa janë të dyja vende të shenjta të pandotura nga kallaballëku. Kur ndodhesh në këto dy vende, tek bërtet dhe dëgjon jehonat, ke ndjesinë se po llafosesh me Zotin.

Po të flesh një natë në Prespë apo Voskopojë dhe nuk sheh asnjë ëndërr, testi i idiotit të ka dalë me sukses. Vuan nga pamjaftueshmëri shpirtërore dhe cerebrale. Je qënie inferiore. Leri udhëtimet dhe leximet. Ik shit rraqe mbi ndonjë tezgë. Nëse idiot nuk je dhe shtrihesh të flesh një natë në Voskopojë ose Prespë, kujdesu që gjatë asaj nate të mos të zerë gjumi. Lere atë natë të bardhë. Po fjete, do shohësh ëndërr, në ëndërr do shohësh shenjtorë, kishë, afreske, varre të vjetër, manastir me myshk, që do të shfaqen natë për natë 20 vjet rrjesht.

I vetmi qytet i Shqipërisë ku, secili kryelartë në dinjitetin e vet, qyteti është qytet dhe fshati është fshat, është Korça. Po Korça njërëzore, Korça nga brenda si është vallë?

Qytet europian me kisha dhe kambanore, me Zonja dhe Zotërinj si gjithë Europa. Korça ka një butësi të brendshme të ruajtur me një vendosmëri të pashoqe që nuk kanë arritur ta prekin dot as luftrat dhe asgjë. Ta prekësh butësinë njerëzore korçare është më vështirë se të gërricësh diamantin. Korçës nuk guxoj t’i afrohem më tepër. Po të kuturisja, do dukesha si elefanti brenda dyqanit të qelqurinave. Më merren mendtë nga sofistikimi i saj. Më mirë më jep penel dhe ngjyra të bëj një Monaliza më mahnitëse se të Leonardos sesa të më shtiesh në mëkat të “vizatoj” Korçën. Do ishte njësoj sikur t’i thuash kovaçit të Sovjanit: Daltat dhe çekiçat i ke, mermerin ik merre në Strelcë, gdhëndmë Davidin.

Të llafosesh për Korçën pa thënë dy fjalë për magjepsjen e saj më të hatashme, periferinë e saj në mbrëmje, zëre se s’ke thënë asgjë. Shkëlqen Voskopoja. Rrezar Shën Prodhomi. Vezullon Liqeri. Ngrysur Mal i Thatë. Vrënjtur Ivani. Zgjuar Gora. Fle Opari. Rrjedhin kruajt e Gorës. Paqe Prespa. Rrjedh Devolli. Raki heq Sovjani. Dehet Plasa. Aheng Zvirina. Fresk Dardha. Zheg Pirgu. Dasmë Lubonja, Krisëm Korita. S'pipëtin Dvorani. Ulëret Ormani. Qan Qarri. Zjarr e flak’ Starja. Zymtohet Valamara. Vrënjtet Helmësi. Urtë Nizhaveci. Gjurulldi Kapshtica. Prush nën kazana Boboshtica. Llaç e tulla Pojani. Valle hedh Bulgareci. Afër, fusha. Larg, fshatra. Më tutje, zjarre çobenjsh. Edhe më larg, horizonti, qielli. Akoma më larg, s’dihet se çfarë.

Thonë se Korçës do t’i vijë fundi kur Liqeri i Prespës të bëhet sa një filxhan kafeje dhe Mali i Thatë sa një kokërr arrë. Domethënë kurrë!